Бозори сармоя ва фоиз

Даромад аз сармоя ва сохтори иктисоди он.

Сармоя – яке аз мафхумхои маълуму васеъ пахн шудаи илми иктисоди ба шумор меравад.

Коида:Сармоя захирахои одамон ташкил намудани одамон мебошад, ки барои истехсол намудани молу хизматхо сарф карда мешавад.

Сармоя ба воситаи одам барои бо ёрии он истехсол намудани дигар молу хизматхо ташкил карда мешавад. Дар тахлилхои иктисод якчоя бо мафхуми сармоя мафхуми сармоягузори зиёд истифода бурда мешавад.

Истехсоли сармоя барои дар шакли моли ифода кардани он истифода карда шуданд. Ба сармоя: бинохо, дастгохо, тачхизотхо ва гайрахо дохил мешавад.

Сармоягузорихо ин самояе мебошад ки холо ба ашиё мубадал гардонида намудаанд, аммо он ба воситаи истехсолот пасандоз карда мешавад.

Дар илми муосири иктисод сармоя хамчун неъмати дар муддати тулонии вакт истифодашаванда, ки барои истехсол намудани молу хизматхо истифода мешаванд, маънидод карда мешавад.

Дар илми иктисод намудхои гуногун сармоя аз хамдигар фарк мекунанд.

1.Сармояи молияви (пули)-мачмуи воситахои пули ва ба воситаи пул ифода намудани арзиши когазхои киматнок мебошад.

2.Сармояи хукуки 3. Сармояи инсони 4. Сармояи чисмони 5. Сармояи иктисоди

Сармояи иктисодиро дар мачму баду гурух чудодо мешавад

1.Сармояи пули

2.Сармояи чисмони

Сармояи чисмони –дар навбати хут ба ду гурух чудо мешавад.

1.Сармояи асоси

2. Сармояи гардон (аборотный)

Дар раванди истехсолот чузъхои гуногуни сармояи чисмони дигаргун мешаванд, яъне онхо худро якхела нигох намедоранд. Як кисми онхо мудати тулонии вакт (то 40-50 сол) дар истехсолоти истифода мешаванд, ки онхоро сармояи асоси меноманд.

Тариф:Сармояи асоси, сармояе мебошад, ки дар раванди истехсолот муддати тулони истифода шуда арзиши худро кисм ба кисм дар шакли пардохти истехсол ки ба махсулоти тайёр мегузаронанд.

Ба сармояи асоси бинохо, дастгоххо, техника дохил мешаванд.

Истехлок

Кисми дигари сармоя сармояи гардон ба хисоб меравад.

Тариф:Сармоя гардон сармояе мебошад ки дар чараёни истемолот танхо 1 маротиба истифода шуда арзиши худро пурра ба махсулоти тайёри мегузаронад.

Ба сармояи гардон : ашиёи хом сузишвори кувваи барк дохил мешаванд.

Маълум аст ки дар мудати истифодабари ин ё он тачхизот як хела намемонанд ва ба гузашти як чан даврахои истехсоли онхо фарсуда (хурдашави) мебошанд.

Фарсудашави дар навбати худ ба 2 гурух чудо мешаванд.

1.фарсудашави чисмони

2. фарсудашави маънави

Фарсудашави чисмони аввалан дар зери тахсири худ чараёни истехсолот ва баъдан дар зери тасири падидахои табии ( занг задан(корезия), вайроншави хусусияити моддахо ) ба вучуд меояд. Фарсудашави чисмони ба сармояи мутаносиби роста мебошад. Яъне хар кадаре ки мухлати истифодабарии сармояи асоси дароз бошад хамон кадар фарсудашавии чисмон зиёд аст.

Фарсудашавии маънави-ни пахншавии хусусияти фоидаовари сармоя асоси дар назари истифодабарандаи нибат ба моли пешнихот шуда нав мебошад.

Ин намуди фарсудашави бо ду сабаб

1.Сабаби обективи (таракиёти лими техника)

2.Сабаби субективи ( тасвири реклама шуд) ба вучуд меояд.

Хурдшавии маънави дар навбати худ ба истесоли мошинхо тачхизоти ки дар натича баландшавии хосинамои мехнадт дар сохаи мошинсози ба вучуд меояд пайвастаги доранд.

Савол: Даромад аз сармоя ва сохтори иктисоди он.

Чи хелеки малум аст хар як омили истехсолот даромади ба худ хосеро дорад ва чунин даромад барои сармоя фоиз мебошад. Даромади фоизи ин даромад аз сармояи ба сохибкори гузашта мебошад ки дар он харочотхо барои истифодабарии сармоя дохил мешаванд. Андозаи даромади % аз ду меъёри % яъне аз руи нархе ки карзгиранда ба бонк ва ё дигар субектхои карздиханда барои истифодари маблаги карз медихад муайян карда мешавад Мисол: Агар меъёри % бонк 10% -ро ташкил карда онго ягон сармоягузор ба фаолияте ки аз он 5% даромад мебинад сармоягузори намекунад. Барои ба амал баровардани дилох фаолиятхои инветсиони (маблагузори) мукоиса намудани даромаду харочот авалин дарача мебошад дар чунин холат зарурияти хисобнамудани арзиши пул вобаста ба вакт пеш меояд.

Арзиши пул вобаста аз вакт – барои он ба вучуд меояд, ки имкониятхои гуногуни ба даст овардани фоида ё ин ки % вучуд дорад ки он аз мухлати истифодабари вобастаги дорад.

Назарияи молия тасдик мекунад ки хамавакт пулхои оянда нисбат ба пулхои имруза арзиши камтар доаранд, ки ин на танхо аз бекурбшави вобастаги дорад.

Пуле ки мо имруз дар ихтиёр дорем хангоми сармоягузори ба дилхох фаолифт сохиби даромад мебошад аммо агар ин пулро баъд аз 1 сол пайдо кунем чунин имкониятро аз даст медихем.Баро мисол мо 10хаз сомони имрузаро бо 10хаз сомони соли

оянда мегирифтаги мукоиса мекуне агар ставкаи карзи бонк 10% солона бошад аз он гох пас аз 1 сол маблаги мо то 11 хазор сомини афзоиш меёбад, аммо чунин имкониятро пуле ки дар оянда пайдо мекунем барои мо намедиханд

10000сом

Ч=10%

Оянда

X=10000+10000 ^. 0,1=10000+10000=11000с

10000 = x +x^. 0,1

10000 = 1,1x

Акнун назарияи арзиши ояндаро барои холатхои умуми дида мебарем. Арзиши ояндаи сармоягузор К₀ хангоми ставкаи арзи бонк Я % будан па аз n cол ба чи = аст.

К₀ : ч % : n сол

Пас аз 1 сол

К₁ = К₀ + К₀ ч = К₀ (1+ч)

Пас аз ду сол

К₂ = К₁ + К₁ ч = К₀ (1+ч)²

Пас аз се сол

К₃ = К₂ + К₂ ч = К₀ (1+ч)³

Пас аз n сол

К_n = К_n-1 + К_n-1 ч = К₀ (1+ч)ⁿ

К_n – FV – Future Velue – оянда

К₀ – PV — Presert Veluc- имруз

FV=PV (1 ч)ⁿ арзиши ояндаи пул

PV=10000

ч=10%

n=10cом

FV=10000 (1+0,1)¹⁰ = 10000 (1,1)¹⁰ = 10000 2,6 = 25937сом

даркор ки 10000 гиред

Аз мисоли додашуда мумкмн аст ки хангоми арзиши ояндаи пул % мураккаб истифода мешаванд. Бо % мураккаб ин илова % аз хисобои % аввала мебошад

Мисоли 1

Сохибкор имруз 20000 сом дар бонк пасандоз кар арзиши оянда ин маблагро хангоми ставкаи кардихи бонк ч=20% будан баъд аз 1,2,3сом хисоб намоед.

Мисоли 2

Фарз мекунем шумо 500000 сом дорем агар шумо ин маблагро ба сохтумони хонаеки баъд аз 5сол сохта мешавад сармоягузори кунед. Даромад аз фуруши он 6000000 ро ташкил медихад ставкаи харчизи бонк ч=5%-ро ташкил медихад ё шумо ба ин пешнеход ронданд?

Аз мисолхои дидашуда муайян намудан мумкин ас тки хангоми хисоб сузиши оянда % мураккаб истифода мешавад.

Фоизи мураккаб ин иловаи % аз хисо би даромади % аввла мебошад.

Маълум аст ки харчи кадар ставка % зиёд бошад хамон кадар арзиш ояндаи сармоя гузор зиёд мешаванд. Кенс % мураккабро серху чоду мехисобид барои тадбики ин назария Б. Фраклин соли 1790 бад аз вафоти худ 1000 фунтро хамчун пасандоз дар Филаделфия то мухлати сад сол пасандоз намуда буд. Дар он замон ин маблаг такрибан 4600$ ташкил медод ва соли 1890 ин маблаг то 332000$ авзоиш ёфт.

Баро хисоб намудани арзиши оянда коидахои “72-x” ва коидаи “7-10” истифода мешаванд.

“72-X”

X — % n

7%-10

10%-7 X-8% 72:8=9сол

Качхатаи афзоиш арзиши оядаро дар хамвори кординати тасвир мекунем.

FV = 1000 (1+0,07)¹⁰ = 1000 (1,07)¹⁰ = FV = 1000 (1+0,08)⁹ =1000 1,999= 1999

Манаполия — якавуруши нарх баланд

Ракобат— баяни махсулот

Алигаполия— ширкатхои пузург

Манопсония— якамундор нарх паст

Ракобати омехта баракси манаполи манапсония