Таърихи точикон
-
Шахсиятхои таърихии Хисори Шодмон
Сарзамини зархези Ҳисор на фақат аз лиҳози сарвату самараи баландаш, балки аз ҷиҳати ба оламиён эҳдо намудани шуарову фузало ва соири ҳунармандони мумтози худ шӯҳрат пайдо кардааст. Яке аз олимони гумноми асрҳои XIV ва XV Ҳисор Абдулазиз мулақаб ба Муҳйи ал-Ҳисори. Ӯ соли 1418 асари 12-ҷилдаи худ “Сийар ан-набӣ”-ро навиштааст.…
Муфассалтар » -
Назари олим ба масъалахои иктисодию ичтимои, мухочират, хунарманди ва шахсиятхои таърихии Хисори Шодмон
Назари олим ба масъалаҳои иқтисодию иҷтимоӣ, муҳоҷират, ҳунармандӣ ва шахсиятҳои таърихии Ҳисори Шодмон дар асрҳои ХIX ва оғози асри XX Замин ва обёрӣ. Дар пажӯҳиши академик масъалаҳои иқтисодию иҷтимоӣ замин ва обёрӣ дар Ҳисори Шодмон нақши калонро иҷро намудааст. Дар баробари ин, масъалаи мазкур дар робита ба мулкҳои калон, аз…
Муфассалтар » -
Махсусиятхои таърихи сиёсии Хисори Шодмон дар асрхои ХIX ва оғози асри XX
Муҳаммадамини Ҳисорӣ баробари марди ҷасур ва сипоҳӣ будан,бо хунхорӣ ном бароварда буд. Касони зиёд аз ӯ тарсида ва норизо гашта, аз вилоят фирор намуданд. Ҳатто баъзе ноҳияҳо аз тасарруфи беки мазкур баромада ба тобеияти Бухоро гузаштанд. Бар абас рафтани нақшаи хони Бухоро нисбати Ӯротеппава иштироки ҳокими Ҳисор дар он корзор,…
Муфассалтар » -
Вазъи сиёсии Хисори Шодмон дар асри XVII
Дар асри XVII Ҳисори Шодмон тобеи Балх буд, ҳудуди он то Бадахшон ва империяи Темуриёни Ҳинд тӯл мекашид. Ҳокимон мулкҳои тобеи Ҳисор ба валиаҳд итоат мекарданд. Маълумоти мазкур гувоҳи он аст, ки Ҳисор дар солҳои ҳукумронии Давлатбий шояд мулки мустақил бошад. Вагарна Нодирмуҳаммадхон аз Балх метавонист ба воситаи Тирмиз ба…
Муфассалтар » -
Адабиёти тоҷик дар ибтидои асри ХХ
Фаъолияти адибони пешқадами тоҷик Дар ибтидои асри ХХ фаъолияти баъзе адибони пешқадами тоҷик басо вусъат ёфт. ҳайрат, Саҳбо, Асирӣ, Айнӣ ва баъзе дигарон аз ҷумлаи он адибон буданд. Шиносоӣ бо адабиёти рус ба эҷодиёти онҳо таъсири бузург расонд. ҳайрат (1878–1902) шоири боистеъдод ва ғазалсарои забардаст буд. Аммо шаклу мазмуни кӯҳнаи…
Муфассалтар » -
Револютсияи буржуазӣ-демократии феврали 1917 ва аҳамияти он дар ҳаёти халқи тоҷик
Ҷанги якуми ҷаҳонӣ, ки оқибат ва ифодаи бӯҳрони умумии капитализм ба шумор мерафт, ин бӯҳронро тезутунд гардонда империализми ҷаҳониро суст намуд. Коргарон ва солдатҳо 27 феврали (12 марти) соли 1917 дар Петроград шӯриш бардошта, подшоҳро аз тахт сарнагун карда, Советҳои депутатҳои коргарон ва солдатҳоро ташкил доданд. «Ба коргарони рус,– навишта…
Муфассалтар » -
Маорифпарварӣ ва адабиёти тоҷик (нимаи дувуми асри ХIХ — ибтидои асри ХХ)
Маорифпарварӣ дар нимаи дувуми асри ХIХ – ибтидои асри ХХ Ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна ба равнақи маданияту санъату адабиёт объективона мусоидат кард. Олимони тараққипарвари Россия дар бобати тадқиқи иқтисодиёт, этнография, таърих, забон, адабиёт, сарватҳои табиӣ ва ғайраи Осиёи Миёна хизмати калон карданд. Бисёр мутафаккирон ва шоирони Осиёи Миёна…
Муфассалтар » -
Шӯриши соли 1916 ва аҳамияти он
Таъсири харобиовари ҷанги соли 1914 ба иқтисодиёти Россия Дар соли 1914 Ҷанги якуми империалистии ҷаҳонӣ сар зад. Азобу кулфати ҷанг, талафоти бисёри одамон, белаёқатии ҳайъати фармондиҳии ҳукумати подшоҳӣ ва хиёнаткориҳои бевоситаи ҳукуматдорони намоёнтарини он, ки бо дарбор бевосита алоқа доштанд, шикастхӯрӣ дар фронт ва харобшавии ақибгоҳ – ҳамаи ин кинаю…
Муфассалтар » -
Револютсияи февралии соли 1917
Вазъияти кишвари Туркистон ва аморатиБухоро баъд аз револютсияи солҳои 1905–1907ва то Ҷанги якуми ҷаҳонӣ Ба ҳукуматдорони подшоҳӣ муяссар гардид, ки муваққатан ғолиб омада, аввалин револютсияи русро буғӣ кунанд. Аммо онҳо зиддиятҳои оштинопазиреро, ки пояи империяи калони подшоҳиро суст мекарданд, ҳеҷ бартараф карда наметавонистанд. Ин зиддиятҳо бағоят тезу тунд гашта, боиси…
Муфассалтар » -
Револютсияи солҳои 1905-1907 ва иштироки меҳнаткашони тоҷик дар он
В.И.Ленин навишта буд: «Капитализми ҷаҳонӣ ва ҳаракати рус дар соли 1905 Осиёро тамоман бедор карданд. Садҳо миллион аҳолие, ки дар беҳаракатии асримиёнагӣ хорузор ва ваҳшӣ гаштааст, ба ҳаёти нав ва ба мубориза барои ҳуқуқҳои оддитарини инсон, барои демократия бедор шуданд»[1]. Ин суханон ба Осиёи Миёна, аз ҷумла, ба халқи тоҷик…
Муфассалтар » -
Вазъияти Аморати Бухоро дар арафаи револютсияи солҳои 1905-1907
Аморати Бухоро дар давраи аз соли 1868 то охири асри ХIХ истиқлолияти худро торафт бештар аз даст медиҳад. Дар соли 1886 дар Бухоро «Агентии сиёсии императории Россия» таъсис меёбад, ки он ба вазири корҳои хориҷӣ ва генерал-губернатори Туркистон тобеъ буд. Агентӣ дар аморати Бухоро сиёсати мустамликадории ҳокимияти подшоҳиро ба амал…
Муфассалтар » -
Вазъияти кишвари туркистон дар арафаи револютсия
Тараққиёти саноатии кишвари Туркистон. Сармояи банкҳо Дар охири асри ХIХ ва аввали асри ХХ капитализм дар Россияи подшоҳӣ ба марҳалаи олӣ, марҳалаи империалистии тараққиёти худ қадам ниҳод. Капитализми навбаромади Россия ба иқтисодиёти кишвари Туркистон низ асар кард. Гарчанде ҳукумати подшоҳӣ Осиёи Миёнаро мисли пештара ҳамчун манбаи ашёи хоми империяи Россия…
Муфассалтар » -
Ҳаракатҳои халқӣ дар Осиёи Миёна ва дар онҳо иштирок кардани тоҷикон
Дар хоки генерал-губернатории Туркистон ва ҳамчунин дар қаламрави аморати Бухоро муттасил шӯру ошӯбҳои халқӣ ба амал меомаданд. Дар ин ҳаракатҳо тоҷикон низ баробари дигар халқҳои Осиёи Миёна фаъолона иштирок доштанд. Шӯришгарон участкаҳои политсияро хароб мекарданд, ба работу ҳавлиҳои феодалҳо ҳамла меоварданд, амалдоронро мекуштанд. Хусусан дар доираи аморати Бухоро, ки ғоратгарӣ…
Муфассалтар » -
Вазъияти оммаи халқ дар кишвари Туркистон ва Аморати Бухоро
Дар натиҷаи ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна шаклҳои асримиёнагии хоҷагӣ беш аз пеш вайрон гардид: дар солҳои 80-ум нуфуси шаҳрҳо афзуда, нахустин корхонаҳои саноатӣ ба вуҷуд омаданд. Дар дохили феодализм муносибатҳои капиталистӣ торафт қувват мегирифт. Меҳнаткашони тоҷик, ӯзбек, туркман, қирғиз ва дигар халқҳое, ки таҳти истисмори феодалони маҳаллӣ, рӯҳониёни…
Муфассалтар » -
Аҳволи халқи тоҷик ва муборизаи он бар зидди Аморати Бухоро ва ҳукумати подшоҳӣ (нимаи дувуми асри XIX)
Ду марҳалаи сиёсати иқтисодии ҳукумати мутлақа дар Осиёи Миёна. Роҳ ёфтани муносибатҳои капиталистӣ Сиёсати дар Осиёи Миёна ҷорикардаи ҳукумати мутлақаи подшоҳиро ба ду марҳала ҷудо кардан мумкин аст: марҳалаи якум аз аввали футуҳот то солҳои 90-ум ва марҳалаи дувум аз замони барқарор гардидани давраи империалистии капитализм, яъне аз охири солҳои…
Муфассалтар » -
Аҳамияти прогресивию таърихии ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна
Дар вақти ҳамроҳ шудан ба Россия дар Осиёи Миёна муносибатҳои патриархалии феодалӣ ҳукмфармо буданд. Давлатҳои Осиёи Миёна аз тамоми ҷаҳони мутамаддин қариб ҷудо буданд. Аз тараққиёт бозмондани қувваҳои истеҳсолкунанда сабабгори асосии ақибмонии иқтисодӣ, сиёсӣ, маданӣ ва ҳарбии онҳо гардида буд. Россия назар ба Осиёи Миёна мамлакати пешқадам ва аз ҷиҳати…
Муфассалтар » -
Халқи тоҷик дар давраи ба Россия ҳамроҳ шудани Осиёи Миёна
Инкишофи минбаъдаи робитаҳои тиҷоратию сиёсии Россия бо давлатҳои Осиёи Миёна Чунон ки дар боло қайд карда шуд, ҳукумати подшоҳии рус саъй менамуд, ки бо роҳи иқтисодӣ ва дипломатӣ мавқеи худро дар Осиёи Миёна мустаҳкам карда, нуфузи ҳукмфармои худро дар Бухоро, Хева ва Хӯқанд пойдор гардонад. Дар охири солҳои чилум ва…
Муфассалтар » -
Маданияти моддӣ ва маънавӣ дар Аморати Бухоро
Нооромиҳои замона ва ҷангҳои феодалӣ, зулму ситами бераҳмона ва харобиҳои мамлакат тараққиёти маданиятро бозмедоштанд. Албатта, даҳои офаринандагии халқҳои Осиёи Миёна поён намеёфт, вале он дар даврае, ки ҷамъият ба вазъияти таназзули иқтисодӣ ва то ҳадди охир фишор овардану инкор кардани шахсияти инсон афтода, тамоми ҷанбаҳои зиндагиро таассуби динӣ фаро гирифта…
Муфассалтар » -
Муносибатҳои иқтисодии байни Осиёи миёна ва Россия. Тадқиқи Осиёи Оиёна аз тарафи олимони рус
Соли 1781 мутарҷим М. Бекчурин ба сифати сафири ҳукумати Россияи подшоҳӣ ба Бухоро фиристода шуд. Вазифаи асосии сафорат муайян кардани имконоти инкишофи тиҷорати Россияву Бухоро ва ба воситаи Россия кашондани молҳои Бухоро, инчунин ҳалли масъалаҳои сиёсӣ буд.[1] Дар навбати худ бухороиҳо илтимос мекарданд, ки барои озодона тиҷорат кардан дар тамоми…
Муфассалтар » -
Муборизаи синфӣ дар Аморати Бухоро
Аҳолии шаҳри Бухоро ва ноҳияҳои атрофи он борҳо ба муқобили амирони манғит шӯриш бардоштанд. Ин қабил шӯриш, аз ҷумла, дар соли 1758 барпо гардида, шӯришчиён дар кӯчаҳои шаҳр сангарҳо сохта буданд. Шӯриши дигар соли 1785 сар зад, ки иштирокчиёни он бештар аз ҳазор нафар, зоҳиран, намояндагони синфи ҳукмронро ба қатл…
Муфассалтар » -
Мубориза дар роҳи мустаҳкам кардани Аморати Бухоро
Чунон ки дар боло қайд карда шуд, норизоятии оммаи халқ тамоми аморати Бухороро фаро мегирифт. Дониёлбӣ на фақат худсариҳои феодалонро бартараф карда натавонист, балки худаш торафт бештар мутеи кушбегӣ ва қозикалон мегардид. Яке аз писарони ӯ — Шоҳмурод худро тамоман ба тариқати сӯфия бахшида, муриди шайхе шуд. Вай дар зоҳир…
Муфассалтар » -
Заминдории феодалӣ. Аҳволи оммаи халқ дар Аморати Бухоро
Усули заминдории феодалӣ дар охири асри ХVIII-нимаи аввали асри ХIХ, умуман ҳамон тавре ки дар замонҳои гузашта буд, боқӣ монд.[1] Вале бо вуҷуди ин, баъзе тафовутҳо дар истилоҳот ва сохти заминҳои хусусӣ ба миён омаданд, ки он ҳам дар ҳар маҳал гуногун буда, дар давоми ҳамин давраи мавриди баҳс низ…
Муфассалтар » -
Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ дар Аморати Бухоро
Қувваҳои истеҳсолкунанда Масоҳати аморати Бухоро 180 ҳазор километри мураббаъро ташкил мекард.[1] Маҳалҳои ин сарзамин аз ҷиҳати ҷойгиршавии аҳолӣ яксон набуданд: водиҳои Зарафшон ва Қашқадарё сернуфуз ва Бухорои Шарқӣ нисбатан камнуфус ба шумор мерафтанд. Албатта, дар ин қисмати аморат водиҳое ҳам буданд, ки нуфуси хеле зиёд доштанд. Ба сабаби набудани маълумотҳои…
Муфассалтар » -
Таърихи сиёсии аморати Бухоро ва давлати хонии Хӯқанд. Экспансияи Британия дар Осиёи Миёна
Ҳуҷуми Нодиршоҳ ба Бухоро ва Хева Дар миёнаҳои асри ХVIII Осиёи Миёна, ки дар натиҷаи ҷангҳои дохилӣ пароканда ва аз харобиҳои иқтисодӣ хеле заиф шуда буд, ба ҳуҷуми шоҳи Эрон Нодиршоҳи Афшор дучор гардид. Нодиршоҳ дар муҳорибаҳои Кавказ, Афғонистон ва ҳиндустон зафар ёфта, дар соли 1740 аз роҳи Балх ва…
Муфассалтар » -
Маданияти моддӣ ва маънавӣ меъморӣ ва санъат халқи тоҷик асри ХVII-XVIII
Хусусиятҳои ҳаёти хоҷагӣ ва иҷтимоию иқтисодии асрҳои ХVII–ХVIII ба соҳаи меъморӣ низ нақши маълуме гузошт. Нуфуз, ҳокимият ва сарвати табақаҳои фавқонии тоифаҳои ӯзбек, алалхусус амирон торафт афзунтар мегардид. Шаҳрҳо ва вилоятҳои тамом гоҳе амалан дар ихтиёри онҳо қарор мегирифтанд. Пули барои сохтмон лозим дар дасти ҳамин амирони қабилавии ӯзбек буд…
Муфассалтар » -
Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодии халқи тоҷик асри ХVII – нимаи аввали асри ХVIII
Вазъи хоҷагӣ. Даромади замин. Андозҳои шаҳр Чунон ки аз гуфтаҳои боло маълум гардид, ҳукумати марказӣ, дар воқеъ, иқтидори ҷиддие надошт. Ҷониёнро ҳатто расман ду пойтахт буд – Бухоро ва Балх. Дар Бухоро худи хон нишаста, дар Балх валиаҳдаш ва ё атолиқ ҳукмронӣ мекард. Маъмулан, хонҳои ин сулола тамоман ба аъёну…
Муфассалтар » -
Халқи тоҷик дар ҳайъати давлати Ҷониён (асри ХУП – нимаи аввали асри ХVIII)
Низоъҳои байнихудии феодалон дар асри ХVII Хони Шайбониён — Абдуллохони II соли 1598 вафот кард ва ба ҷои ӯ писараш — Абдулмӯъмин ба тахт нишаст. Лекин азбаски ӯ монанди падараш дар мамлакатдорӣ таҷрибаи кофӣ надошт, гурӯҳҳои хусуматпарвари аъён ва ашрофи феодалиро натавонист на ба тарафи худ кашад ва на дасти…
Муфассалтар » -
Маданияти моддӣ ва маънавӣ дар асри ХVI
Бинокорӣ ва меъморӣ Дар асри ХVI бинокорӣ хеле авҷ гирифт. Хусусан, сохтмони биноҳои маъмурӣ, хоҷагӣ ва маданию маишӣ вусъати зиёде пайдо намуд, ки ин яке аз ҷиҳатҳои хоси ин давра ба шумор меравад. Дар бисёр шаҳрҳо ва роҳҳои корвонгард кӯпрукҳо, сардобаҳо, корвонсаройҳо, ҳаммомҳо ва тиҷоратхонаҳои боҳашамат сохта шуданд. Дигар иморатҳои…
Муфассалтар » -
Масъалаи этногенези халқи ӯзбек
Масъалаи этногенези халқи ӯзбек фақат дар илми таърихнигории марксистии советӣ аввалин бор бар асоси илмӣ гузошта шуд. Дар асарҳои шарқшиносони тоинқилобии рус ва ҳамчунин хориҷӣ нуқтаи назаре ҳукмрон буд, ки мувофиқи ои гӯё таърихи халқи ӯзбек аз асрҳои ХV–ХVI, яъне аз вақти дар Осиёи Миёна бо номи ӯзбек пайдо шудани…
Муфассалтар » -
Муносибатҳои иҷтимоию иқтисодӣ дар давлати Шайбониён
Моликият ва истифодаи замин Дар асри ХVI замин аз рӯи ҳуқуқи моликият, мисли пештара, ба 5 категория тақсим мешуд. Истилокориҳои Шайбониён дар ин ҷиҳат ягон дигаргунии ҷиддие ба миён наовард. Бо вуҷуди ин, баъзе ҳодисот ва тамоюлоти наверо бояд қайд намуд. Замини давлатӣ ҳамоно аз калонтарин категорияҳо маҳсуб меёфт ва…
Муфассалтар »