Таҳлили замонҳои мафъули феъл

Тарзи мафъули феьл дар забони англисӣ ба воситаи феьли ёридихандаи to be сифати фелии 2(participle 2)- феъли асосӣ (хабарӣ) сохта мешавад.

Замонхои хозира, гузашта ва ояндаи номуайянии тарзи мафъул ба воситаи феъли еридихандаи to be дар шакли замони хозира (am,is,are),гузашта(was,were) ва оянда(shall be, will be) ва сифати феълии 2 (Participle 2)- и феъли асосӣ (хабарӣ) сохта мешавад.

Present Indefinite Passive

I am invited

He is invited

She is invited

We are invited

You are invited

They are invited

Past Indefinite Passive

I was invited

He was invited

She was invited

We were invited

You were invited

They were invited

Future INDEFINITE Passive

I shall be invited

He will be invited

She will be invited

We shall be invited

You will be invited

They will be invited

Замонҳои ҳозира, гузашта ва ояндаи мутлақи тарзи мафъул ба воситаи феъли еридиҳандаи to be дар шакли замони ҳозира (have been,has been), гузашта (had been) ва (shall have been, will have been) ва сифати феълии 2( PARTICIPLE 2) –и феъли асосӣ (хабарӣ) сохта мешавад.

Present Perfect Passive

I have been invited

He has been invited

She has been invited

We have been invited

They have been invited

Past Perfect Passive

I had been invited

He had been invited

She had been invited

We had been invited

They had been invited

Future Perfect Passive

I shall have been invited

He will have been invited

She will have been invited

We shall have been invited

They will have been invited

Замони ҳозираи давомдор ва гузаштаи давомдори тарзи мафъул ба воситаи феъли еридиҳандаи to be дар шакли замони ҳозираи давомдор (am being, is being, are being) ва гузаштаи давомдор (was being, were being) ва сифати феълии 2 (PARTICIPLE 2)- и феъли асосӣ (хабарӣ) сохта мешавад.

Present Continuous Passive

I am being invited

He is being invited

She is being invited

We are being invited

You are being invited

They are being invited

Тарзи мафъули феъл дар замони ояндаи давоомдор, ҳозираи мутлақи давомдор ва гузаштаи мутлақи давомдор истифода намешевад.

Тарзи мафъул дар ҳолатҳои зерин истифода мешавад.

-дар ҷумлаҳое,ки шахси иҷрокунандаи амалро номбар кардан шарт нест.

-ҳолате,ки иҷрокуанандаи амал ишора шудааст. Яъне фақат дар ҳолате,ки ба ичрокунандаи амал диққати махсус дода шудааст Исм ё чонишине,ки дар чумлаҳои тарзи мафъули феълӣ истифода мешавад, бо пешванди (префикси) by ишора мешавад

Агар амал аз тарафи шахс ё предмете, ки ҳамчун мубтадо дар чумла омадааст, ичро гардад (гӯянда диққати шунавандаро ба он ҷалб мекунад), феъли хабарӣ дар шакли тази фоил (active voice) истифода мешавад:

John Pemberton created Coco-cola in 1886

Ҷон Пембертон соли 1886 Кока-Коларо истеҳсол намуд

Агар шахс ё предмете, ки ҳамчун мубтадо ифода меёбад, бо таасуроти дигар шахс ё предмет амалро ичро намояд, он гоҳ феъли хабари дар шакли тарзи мафъул (Passive voi

1. ce) истифода мешавад

Coca-Cola was created by John Pemberton in 1886

Кока –кола соли 1886 аз тарафи Ҷон Пембертон истеҳсол шудааст

Active Voice	Passive Voice
Present Indefinite
We use cranes for lifting heavy weights. Мо кранхоро барои бардоштани борхои вазнин истифода мебарем.	Cranes are used for lifting heavy weights. Кранхо барои бардоштани борхои вазнин истифода мешаванд.
Past Indefinite
The customas officers examined our luggage yesterday. Кормандони гумрук дируз багочхои моро аз назар гузарониданд. Our luggage was examined by the customs officers yesterday. Багочхои мо дируз аз тарафи кормандони гумрук дида шуданд.
Future Indefinite
They will built the bridge next year. Онхо купрукро соли оянда месозанд.		The bridge will be built next year. Купрук соли оянда сохта мешавад.
Future Indefinite –in –the -Past
He said that they would built the Bridge next year. Вай гуфт,ки онхо купрукро соли оянда месозанд.				He said that the bridge would be buil t next year Вай гуфт,ки купрук соли оянда сохта мешавад.
Present Continious
They are discussing this question at the meeting. Онхо ин масьаларо дар чаласа мухокима карда истодаанд.				This question is being discussed at the meeting. Ин масьала дар чаласа мухокима шуда истодааст (хозир).
Past Continious
They were discussing this question when I entered the room. Вакте,ким ан ба хона ворид шудам, онхо ин масьаларо мухокима мекарданд.			This question was being discussed when I enterd the room. Вакте,ким ан ба хона ворид шудам,ин масьала мухокима мешуд.
Present Perfect
The secretary has just typed the letter. Котиба навакак мактубро чоп намуд.				The has just been typed. Мактуб навакак чоп шудааст.
Past Perfect
She showed me the article which her brother had translated. Вай маколаеро,ки бародараш тарчума карда буд, ба ман нишон дод.						She showed me the article which had been translated by her brother. Вай маколаеро, ки аз тарафи бародараш тарчума шуда буд, ба ман нишон дод.
Future Perfect
I shall have translated the article by six oclock. Ман то соати шаш маколаро тарчума хохам кард.					The article will have been translated by six oclock. Макола то соати шаш тарчума хохад шуд.
Future Perfect –in –the — Past
I said that I should have translated the article by six oclock. Ман гуфтам, ки то соати шаш маколаро тарчума хохам кард.							I said that the article would have been translated by six oclock. Мфн гуфтам, ки макола то соати шаш тачума хохад шуд.

Замонхои тарзи мафьули феьл

	Present	Past	Future	Future – in –the- Past
Simple (Indefinite)	Article are written every day. Маколахо хар руз навишта мешаванд.	The book was written yesterday. Китоб дируз навишта шудааст.	The book will be written tomorrow. Китоб фардо навишта хохад шуд.	(He said that ) the book would be written the next day. (Вай гуфт, ки ) китоб фардо навишта хохад шуд.
Progressive (Continuous)	The book is being written now. Китоб хозир навишта шуда истодааст.	The letter was being written at 2 oclock yesterday. Мактубро дируз дар соати 2 менавиштанд.	Истифода намешавад.	Истифода намешавад.
Perfect	The book has just been written. Китоб навакак навишта шудааст.	The book had been written by 3 oclock. Китоб дируз то соати 3 навишта шуд.	The book will have been written by 3 oclock tomorrow. Китоб то соати 3 –и фардо навишта хохад шуд.	(He said that) the book would have been written by 3 oclock the next day. (Вай гуфт, ки) то соати 3 и фардо навишта хохад шуд.

Тарзи мафъули феьл

Дар забони англиси феьлхо хамчун забони точики ду тарз доранд: тарзи фоил(active voice) ва тарзи мафьул( passive voice) .

Тарзи фоили (active voice) феьл нишон медихад, ки амал аз тарафи мубтадо ( худи шахс ё предмет) ичро мегардад.

Дар тарзи мафуьл (passive voice) бошад феьл нишон медихад, ки амал аз тарафи шахси сеюм ичро шудааст. Дар вакти истифодаи тарзи мафьул гуянда ё ичрокунандаи амал эьтибор намедихад ё онро намедонад.

Тарзи мафьули феьл дар забони англиси бо истифодаи феьли ёридихандаи “to be” ва сифати феьлии 2 –ум (аз феьли асоси) сохта мешавад. Онро метавон чунин шаклбанди кард:

To be + Participle 2

Сифати феьлии 2 -ум дар ин маврид тагйир намеёбад ва нишондихандаи замон, шумора, шахс, феьли «to be» ьа хисоб меравад.

Ичрокунандаи амал дар шакли мафьул метавонад бо пешоянди «by» ё «with» ифода ёбад.

Bread is cut with a knife.

Нонро бо корд бурида мешавад.(Нонро бо корд мебуранд)

The book is written by S. Ayni.

Китоб аз тарафи Садриддин Айни навишта шудааст.

Сифати феълии 1-уми перфекти ( having been written) гайр аз тарзи фоил инчунин тарзи мафъулро дорост, ки он шакли адаби буда, бисёр кам истифода мешавад.

This book is rather out-of-date, having been written in 1940. Ин китоб кухна шудааст: вай соли 1940 навишта шудааст.

Бо истифодаи тарзи мафьул дар замонхо диккат дихед:

Present: New buildings are built every year.

Indefinite Past: This buildings was built last year.

Future: A new building will be built next summer.

Present: This building has been built this year.

Perfect Past: This building had been built by the 1 -st jf January.

Future: I think the new building will have been built by the 1-st of January.

Present : A new building is being built in Rudaki street.

Continuous:

Past: When I came back home the building was still being painted.

Хангоми чумлахои фоилро ба шакли мафьул гардонидан пуркунандаи чумлаи фоил мубтадои чумлаи мафьул шуда амалро ичро намекунад, бараькс, амал аз тарафи шахс ва ё предмети дигар ичро мешавад. Феьли фоил ба шакли мафьул (Passive) омада, мубтадои фоил Active пуркунандаи чумлаи мафьул Passive мешавад:

We built the house.-Мо хавлиро сохтем.

The house was built by us.-Хавли аз тарафи мо сохта шуд.

Дар забони точики шакли мафьулии феьлхо хеле кам мушохида карда мешаванд, вале дар забони аглиси бараькс аст. Масдари тарзи мафъул

Масдари тарзи мафъул аз масдари феъли to be ва сифати феълии П-и феъли асосй сохта мешавад. Мисол: to be shown — нишон дода шудан, нишон дода шудагӣ.

Масдари тарзи мафъул метавонад аз ҳар як феъли объектӣ сохта шавад:

to give — to be given

to send — to be send for

to talk about — to be talked about

Масдари тарзи мафъул ва тарзи фоъил аз ҷиҳати мавқеъву ҳолати истифода яканд, яъне мисли тарзи фоил баъди феълҳои to want, to like; баъди феълҳои модалии can, must (бе tо) ба вазифаи ҳоли мақсад ва ғайраҳо истифода мешавад. Nobody likes to be sent for at night.. Ба ҳеҷ кас маъқул нест вақте, ки шабонгаҳ аз бораи ӯ касеро

фиристанд. This must be done at once. Инро таъҷилан (оҷилан) иҷро кардан лозим. Не сan not be given a holiday now. Ба ӯ ҳоло рухсатӣ набояд дод. We have a lot of work to do. Корҳоямон хело зиёданд. He will have to be asked about it tomorrow Уро лозим меояд, ки оид ба ин пагоҳ пурсад.

Замонҳои гурӯҳи давомдори (Continuous) тарзи мафъул

Тарзи мафъули давомдори (Continuous Passive) бо ёрии феъли (tо bе дар замон, шахс ва сифати феълии замони гузаштаи (Рагticiр1е II) феъли асосӣ сохта мешавад.

I am

He (she, it) is

You (we, they) are being spoken about

I ( he, she, it,) was

You (we, they) were

Our work was being discussed when I went into the room. Ҳангоми ба толор даромаданам, кори мо муҳокима шуда истода буд (кори моро муҳокима мекарданд).

What is being built here now? Ҳоло дар ин ҷо чй сохта шуда истодааст?

Дар шакли саволӣ пеш аз мубтадо танҳо феъли ёридиҳандаи якум гузошта мешавад.

Were the letters still being signed when you went in? Вақте ки ту даромадӣ, мактубҳо ҳоло ҳам имзо шуда истода буданд (ҳоло ҳам имзо мешуданд)?

Дар шакли инкорӣ баъди феъли ёридиҳандаи якум ҳиссачаи инкории not гузошта мешавад.. The letters were not being sighned when I went in. Вақте ки ман даромадам, мактубҳо имзо нашуда истода буданд (ҳоло ҳам имзо нашуда буданд).

Замони ҳозира ва гузаштаи гурӯҳҳои давомдори (Continuous) тарзи мафъул чун замонҳои тарзи фоил истифода мешаванд. Шакл и замони ояндаи давомдор (Соntinuous) дар тарзи мафъул вуҷуд надорад. Ба ҷои он замони ояндаи гурӯҳҳои Indefinite истифода мешавад.

Дар забони тоҷикӣ ин шакли баён маъмул нест.

Дар забони англисй феъл ду тарз дорад: тарзи фоил (Active) ва тарзи мафъул (Passive). Дар феъли тарзи фоил феъл амал аз тарафи мубтадои бо шахс ё предмети дар муб гадо ифода ёфта, иҷро мешавад. Дар феъли тарзи мафъул шахс ё нредмети бо мубтадо ифда ёфта дар зери таъсир аст ё дар ҳолати муайян дар зери кадом таъсире қарор дорад.

Perfect Continuous Passive (мутлаки давомдори мафъул) вучуд надорад. Дар холатхои мувофик чумлахо дар тарзи фоил ба мубтадо they ё бо роххои гуногуни лексики истифода мешавад.

They have been discussing this problem since last year.

This problem have been under discussion since last year.

Ин масъала аз соли гузашта инчониб мухокима шуда истодааст.(10: бонк 1

Герундия дар тарзи фоил (ACTIVE GERUND) ва тарзи мафъул (PASSIVE GERUND)

Герундий метавонад амалеро ифода кунад, ки ба ҷинс ё предмети муайян дахл надошта бошад: Swimming is a good exercise. Оббозӣ машғулияти хуб аст.

Аммо, дар аксар ҳолатхо, амали бо герундий ифода шуда, ба ҷинс ё ин ки предмети муайян дахл дорад: I think of going to the south in the summer. Ман фикр дорам, ки ба ҷануб дар тобистон равам. (going ба мубтадои I дахл дорад): Thank you for coming. Миннатдорам, ки Шумо омадед.(coming ба пуркунандаи you дахл дорад)

Вақте ки, амали бо герунд ифода шуда, аз тарафи шахсе (ё предмет) ки ба ў дахл дорад иҷро карда мешавад, пас герундий дар тарзи Active кор бурда мешавад: He likes inviting his friends to his house. Вай ба хонааш даъват кардани дўстонашро дўст медорад, I remember having shown her the letter. Ман ба ў нишон додани мактубро дар хотир дорам, He entered the room without noticing her. Ў вайро надида ба хона даромад,

Вақте ки, амали бо герунд ифода шуда, аз болои шахсе (ё предмет) ки ба ў дахл дорад иҷро карда мешавад, пас герундий дар тарзи Passive кор бурда мешавад: He likes being invited by his friends. Ў аз тарафи дўстонаш даъват шуданро дўст медорад, I remember having been shown the letter. Ман нишон дода шудани мактубро дар хотир дорам, He entered the room without being noticed. Ӯ ба хона бе ягон дидан даромад,

Дар баъзе ҳолатхо герундий дар тарзи Active бо маънои дар тарзи Passive буда истифода мешавад. Ин баъд аз феълҳои to need (мӯҳтоҷ будан), to want(хостан), to require (лозим будан) ва баъд аз сифати worth (арзанда) мумкин аст: My shoes need repearing (на: being repaired). Пойафзолҳоямро таъмир кардан лозим аст, These bags require drying (на: being dried). Ин ҷуздонҳоро шустан лозим аст, The book is worth reading (на: being read). Китоб ба хондан арзанда аст,

Мукоиса кунед:

I am looking forward to sending my children to the country fjr the holidays. Ман бесаброна интизорам (он вактро) , ки кудакони худро кай барои таътил ба деха равон мекунам.

(герундияи тарзи фоил)

Iam looking forward to being sent to Leningrad on business. Ман бесаброна интизорам, ки кай маро ба сафари хизматй ба Ленинград равон мекунанд.

(герундияи тарзи мафъул) (17:бонк 2)

2.1 Ифодаи тарзи мафъул.

1. Дар забони англисй тарзи мафъул бо ёрии феъли to be ва сифати феълии замони гузашта ( Рагtiсiр1е П) сохта мешавад. Инро метавон бо қолаби зер тасвир кард:

To be + Рarticiр1е II

Сохти сифати феълии II ҳеҷ гоҳ тагйир намеёбад ва нишонди- ҳандаи шахс , шумора ва замон феъли ёридиҳандаи to be мебошад.

Шакли феъли to show дар тарзи фоили замонҳои гурӯҳҳои Indefinite:

шахси 1, шумораи танҳо, замони ҳозира	Am
шахси 3,шумораи танҳо, замони ҳозира	Is
» шумораи ҷамъ, замони ҳозира	Аге
» шумораи танҳо, замони гузашта	Was	shown
» шумораи ҷамъ, замони гузашта	wеге
шахси 1, замони оянда	Shall be
дигар шахсҳо дар замони оянда	Will be

Шакли саволии тарзи мафъул бо гузоштани феъли ёридиҳандаи якум пеш аз мубтадо сохта мешавад:

Am I		Ба ман… нишон медиҳанд?
Is He		Ба ӯ .. .нишон медиҳанд ?
		(ҷинси мардона)
Аге we		Ба мо … ншнон медиҳанд?
Was she	shown shown… ?	Ба ӯ…нишондоданд?
		(ҷинси занона)
Were they		Ба онҳо.. нишон доданд?
Shall I be		Ба ман.. .нишон (хоҳад) медиҳанд?
Will it be		Ба ӯ нишон … дода мешавад?

Шакли инкории тарзи мафьул бо ёрии хиссачаи инкории not ки пеш аз феьли ёридиханда меояд, сохта мешавад.

I am	Ба ман … нишон намедиханд.
He is	Ба вай … нишон намедиҳанд.
	(ҷинси мардона)
We аге	not shown … Ба мо… нишон намедиҳанд.
She was	Ба ӯ … нишон надоданд.
	(ҷинси занона)
They were	Ба онҳо … нишон надоданд.
I shall	Ба ман … нишон намеднҳанд.
It will	not be shown Ба ӯ (кӯдак)… нишон намедиҳанд.

2. Феълҳои пуркунандагй ва ғайрипуркунапдагӣ (обьекгй ва ғайриобъектӣ).

Феълҳо дар забони англисй ба пуркунандагй (объектй), ки намудҳои гуногуни пуркунанда (бавосита, бевосита ва бепешоянддор)-ро қабул мекунанд ва ғайрипуркунандагӣ, ки баъди онҳо ягон намуди пуркунанда на бевосита, на бавосита ва на пешоянддор истифода намешавад, ҷудо мешаванд:

Феълҳои пуркунадагй (объектӣ):

I saw him yesterday. (пуркунандаи Ман дирӯз ӯро дидам. бевосита)

I have sent a letter to my friends. Ман ба дӯстонам мактуб

(пуркунандаи бевосита) равон кардам.

Have you talk to him about it. Шумо дар ин бора бо ӯ

нЬои! II? (пуркунандаи гуфтугӯ кардед?

п сшоянддор)

Феьлҳои гайрипуркунандагӣ (гайриобъектӣ):

Come tomorrow. Пагоҳ биёед.

I will go to the library at once and get this book out. Ман худи ҳозир (ҳамин замон)

апб £е! Ьоок оиТ. ба китобхона рафта ин китобро

мегирам.

Who is sitting over there? Кй он ҷо нишастааст

2.2 Истифодаи тарзи мафъул

1. Тарзи мафъул дар ҷумла ҳангоме истифода мешавад, ки гӯянда иҷрокунандаи амалро намедонад ё ба он эътибор намедиҳад. Аммо, ҳангоми зарурати номбаркунии шахс ё ичрокунандаи амал ибора бо пешоянди by истифода мешавад:

This play was written by B. Show.

Ин намоишнома (пьеса) аз тарафи Б. Шоу навишта шудааст.

Тарзи мафъул дар забони англий бо роҳҳои гуногун ифода меёбад. Чунончй, ҷумлаи тарзи фоил бо пуркунандаҳои бевосита ва бавоситаи Не gave me a book (У ба ман китоб дод ) метавонад дар тарзи мафъул бо ду роҳ ифода ёбад:

The book was given (to) me . Китоб ба ман дода шуд.

I was given a book. Ба ман китоб доданд.

Аз ҷумлаи дуюм дида мешавад, ки ҳангоми мубтадои ҷумлаи забони англисй дар тарзи мафъул будан, ба ҷумлаи пуркунандаи бевоситаи тарзи фоил мувофиқат мекунад. Эквишпенти (ҳалтаъно) хабари ин феъл дар тарзи шакли шахсаш номуайян аз цабили ба ман доданд (маро доданд), ба ман гуфтанд ( маро гуфтанд ) мебошад.

3. Дар забони англисӣ дар тарзи фоил инчунин феълҳое истифода мешаванд, ки баъди худ пешояндро талаб мекунанд, яъне дар пуркунандаҳои нешоянддор истифода мешаванд. Дар ин ҳолат пешоянд баъди феъл нигоҳ дошта мешавад ва маънои лексикии феълро ифода мекунад:

Эзоҳ: Дар забони англисӣ гурӯҳи феълҳо аз ҷумлаи: to explain smth. to smb, to translate smth to smb, to dictate smth to smb, to describe smth to smb. etc. ҳастанд, ки дар тараи фоил метавонанд танҳо як сохт дошта бошанд. Чунончй:

This rule was explained to me twice.

Ба забони тоҷикӣ ин ҷумла ду тарзи тарҷума дорад:

1.Ин қоида ду маротиба ба ман фахмонданд.

2. Ба ман ин қоидаро ду маротиба фаҳмонида шуд. (тарзи мафъул)

(намуди номуайяншахс,

(шахсӣ — номуайянӣ)

3)Дар забони аглисӣ феъл дар тарзи мафъули замони ҳозираи гурухҳои Indefinite вобаста ба маънои матн метавонад ҳам худи ҷараёни (равиш) амал (ҷараёни таъсиррасонй) ҳам ҳолате, ки дар натичаи ин таъсиррасонӣ ба амал меояд, ифода кунад, шакли феъл ин хусусиятҳоро дар забони англисӣ ифода намекунад:

Муқоиса кунед:

Tables are usually made of food.

Мизҳо одатан аз чӯб сохта мешаванд(амал)

This one is made of steel.

Ин миз аз пӯлод сохта шудааст (ҳолат).

Агар дар ҳолати дуюм иҷроиши амалро ҳатмӣ қайд кунем, он гоҳ дар забони англисӣ замони ҳозираи гурӯҳҳои Perfect истифода мешавад. This table has been made of steel !. Ин мизро аз пӯлод сохтаанд. (амал)

4. Замонҳои гурӯҳҳои Perfect –и тарзи мафъул.

Замонҳои гурӯҳҳои Регfect – ии тарзи мафъул бо ёрии феъли ёридиҳандаи to be дар замонҳои ҳозира, гузашта ва ояндаи гурӯҳҳои Регfect ва сифати феълии замони гузашта (Раrticiр1е П), яъне феъли асосй аз рӯйи қолаби

To have been + сифати феьлии II (Раг11с1р1е II)

сохта мешавад.

I have been asked two difficult questions today, so I must do something about it.

Имрӯз ба ман ду масъалаи мушкил дода шуд ва ман бояд барои ҳалли онҳо ягон чорае ҷӯям.

Замонҳои гурӯҳҳои Реrfect-и тарзи мафъул он ҳолатҳоеро, ки тарзи фоил дорост, исгифода мебарад.

Замонҳои гузашта ва ояндаи гурӯххои Реrfect-и тарзи мафъул хело кам истеъмоланд, аммо замони ҳозираи ин гурӯҳ бо феълҳои to ask, to send, to tell ва ғайраҳо серистеъмол мебошанд.

I have been asked to play in next week football matc h.

Аз ман хоҳиш карданд, ки ҳафтаи оянда дар вохӯрии футбол баромад кунам.

He has been told to work harder.

Ба ӯ гуфтанд, ки бисёртар кор кунад (машқ кунад).

He has been sent to help them.