Таснифи хабарҳо аз лиҳози морфологӣ

1.2.1. Хабари феълии сода (Тhе Simple Verbal Predicate)

Хабари феълии сода бо феъли маънодори тасрифӣ ифода мешавад, ки он феъл метавонад шакли сода ё мураккаби дилхоҳ замон тарз ва сиға бошад. Мисол:

Ман имрўз ба китобхона рафта истодаам.

Китоби туро иваз намоям?

Маро мунтазир бошед. Ман ҳам омада истодаам.

Анна дар хона нест.

Шакли хоси хабари феълии сода хабари бо there is ифодаёбанда маҳсуб меёбад:

Дар шаҳри мо парки зебо аст.

Дар кўчаи мо мағоза набуд.

Дар чунин намуд ҷумлаҳо мубтадо ҳамеша пас аз хабар меояд.

1.2.2. Хабари феълии модалӣ

Хабарҳои феълии модалӣ аз феълҳои модалии феълҳои тасрифӣ, масдар ва фееъли маънодор таркиб ёфтаанд. Ба сифати қисми дуюми хабари феълии модалӣ бандак — Баромад мекунанд.

Хабари феълии модалӣ муносибати шахсро ба амал ё ҳолат (имконият, зарурият, эҳтимолият, хоҳиш ва ғ.) ифода мекунад:

Шумо оббозӣ карда метавонед?

Ўро лозим аст камее меҳрубонтар бошад.

Њоло соат шояд қариб даҳ бошад.

1.2.3. Хабари феълии иборавӣ (Тhе Group Verb Predicate)

Хабари феълии иборавӣ аз феълҳои тасрифии мазмунан заиф (алалхусус феълҳои tо have ва to take) ва исм таркиб меёбанд. Ин таркиб ягонагии комили грамматикӣ ва маъноиро ташкил медиҳад. Вай одатан бо хабари феълии сода мазмунан баробарқурб мебошад:

I have dinner. – Ман хўроки нисфирўзӣ мехўрам.

I dine.

I have a rest. – Ман истироҳат мекунам.

I rest.

Хабари феълии иборавӣ одатан амали кўтоҳмуддатро (яквақта) ифода мекунад. Таркибҳои маъмули ин намуд инҳо мебошанд:

to have dinner (breakfast, supper, lunch, tea, a snack); to have a lesson (lessons); to have a talk; to have a look; to have a cold; to have a good time; to have a rest; to have a bite; to have a drink; to have a smoke; to have a quarrel; to have (take) a walk; to take a bath; to take a seat; to take a tram (bus, etc.); to take care, to pay a visit; to pay attention, to catch cold.

Let’s have a swim.

Биёед оббозӣ мекунем.

Did you have a talk with him?

Ту бо ў сўҳбат доштӣ?^[1]

1.2.4. Хабари таркибии номӣ (Тhe Соmроиnd Nominal Predicate)

Хабари таркибии номӣ аз бандак-феълии дар шакли тасрифшаванда ва предикатив (қисми номӣ) таркиб меёбанд. Предикатив ягон намуди аломати мубтадоро мефаҳмонад, бандаки феълӣ бошад барои алоқаи мубтадою хабар хизмат карда, шахс, шумора, замон ва сиғаро ифода мекунад. Дар тафовут ба хабари забони тоҷикӣ истифодаи феъли дар ҷумла сарфи назар намешавад. Барои муқоиса:

.

Шаҳри мо-бисёр зебо.

Ту-омодаӣ

Ба ғайр аз феъли ба сифати бандаки феълӣ феълҳои дигар ҳам метавонанд истифода шаванд:

1) феълҳои бо мазмуни «ба назар расидан», «намудор будан» ва феъли бо мазмуни худро ҳис кардан:

Ту хаста менамоӣ.

Вай бисёр ошуфтаҳол менамояд.

Ў худро хуб ҳис мекунад.

2) феълҳои бо маънои «шудан»:

Бародари калониам муҳандис хоҳад шуд.

She turned pale.

Ранги рўяш парид.

3) феълҳои to remain, to keep, to continue, to begin, to start, to finish, to stop, to cease, to go on бо маънои оғоз, идома ва тамомшавии амал ё ҳолат:

He kept talking.

Ў гуфтугўро идома дод.

Everybody remained silent.

Њама хомўш монданд.

Start working, please.

Хоҳиш мекунам, корро оғоз кунед.

He stopped chatting at once.

Вай ҳамон замон гапзаниро бас кард.

Предикатив (Тhе Predicative) метавонад бо воситаи вожаҳо ва гурўҳи вожаҳои зерин ифода ёбад:

1) исм дар падежи умумӣ ё (аҳёнан) дар падежи соҳибӣ бо пешоянд ва ё бе пешоянд :

This is my sister Ann. She is a student.

— Ин хоҳари ман Анна аст. Ў донишҷўст.

Is it your book? – No, it’s not mine, it is Nick’s.

Ин китоби ту аст? – Не, аз ман не, аз Ник аст.

She is in good health.

Вай тамоман солим аст.

1. бо сифат ё зарф:

When will you be free today?

Имрўз кай озод мешавӣ?

This chair is broken.

Ин курсӣ шикаста аст.

1. ҷонишин дар падежи умумӣ ё шакли мафъул, ки исмро иваз мекунад, бо ҷонишини соҳибӣ дар шакли мутлақ(в абсолютной форме):

It’s me.

Ин ман.

That’s something!

Ин аллакай чизе!

Whose book is this? – It’s mine.

Ин китоб аз кист? –Аз ман.

1. бо шумораҳои миқдорӣ ва тартибӣ:

We were only two.

Мо танҳо ду нафар будем.

I was the first to come.

Ман аввалин шуда омадам.

1. бо масдар ё ифодаи масдарӣ:

Our plan was to start at once.

Мо тасмим гирифтан фавран сар кунем.

It’s up to you to decide.

Кори худат.

1. бо герундия:

My hobby is collecting postage stamps.

Шуғли дўстдоштаам – ҷамъоварии марка аст.

1. бо зарф:

Дарс тамом шуд.

Вақти мо ба охир расид.

1. ё бо масдар ва ё бо герундия:

My father is against my entering the college this autumn.

Падарам зидди ин тирамоҳ ба коллеҷ дохил шудани ман аст.^[2]

1.2.4. Хабари таркибии номӣ (Тhe Соmроиnd Nominal Predicate)

Хабари таркибии номӣ аз бандак-феълии to be дар шакли тасрифшаванда ва предикатив (қисми номӣ) таркиб меёбанд. Предикатив ягон намуди аломати мубтадоро мефаҳмонад, бандаки феълӣ бошад барои алоқаи мубтадою хабар хизмат карда, шахс, шумора, замон ва сиғаро ифода мекунад. Дар тафовут ба хабари забони тоҷикӣ истифодаи феъли to be дар ҷумла сарфи назар намешавад. Барои муқоиса:

Our town is very beautiful.

Шаҳри мо-бисёр зебо.

Are you ready?

Ту-омодаӣ

Ба ғайр аз феъли to be ба сифати бандаки феълӣ феълҳои дигар ҳам метавонанд истифода шаванд:

1) феълҳои tо sеem, to look, to appear бо мазмуни «ба назар расидан», «намудор будан» ва феъли to feel бо мазмуни худро ҳис кардан:

You look tired.

Ту хаста менамоӣ.

She seemed very excited.

Вай бисёр ошуфтаҳол менамояд.

He feels fine. –

Ў худро хуб ҳис мекунад.

2) феълҳои to get, to become, to turn, to grow бо маънои «шудан»:

Му brother will become an engineer.

Бародари калониам муҳандис хоҳад шуд.

She turned pale.

Ранги рўяш парид.

3) феълҳои to remain, to keep, to continue, to begin, to start, to finish, to stop, to cease, to go on бо маънои оғоз, идома ва тамомшавии амал ё ҳолат:

He kept talking.

Ў гуфтугўро идома дод.

Everybody remained silent.

Њама хомўш монданд.

Start working, please.

Хоҳиш мекунам, корро оғоз кунед.

He stopped chatting at once.

Вай ҳамон замон гапзаниро бас кард.

Предикатив (Тhе Predicative) метавонад бо воситаи вожаҳо ва гурўҳи вожаҳои зерин ифода ёбад:

1) исм дар падежи умумӣ ё (аҳёнан) дар падежи соҳибӣ бо пешоянд ва ё бе пешоянд :

This is my sister Ann. She is a student.

— Ин хоҳари ман Анна аст. Ў донишҷўст.

Is it your book? – No, it’s not mine, it is Nick’s.

Ин китоби ту аст? – Не, аз ман не, аз Ник аст.

She is in good health.

Вай тамоман солим аст.

1. бо сифат ё зарф:

When will you be free today?

Имрўз кай озод мешавӣ?

This chair is broken.

Ин курсӣ шикаста аст.

1. ҷонишин дар падежи умумӣ ё шакли мафъул, ки исмро иваз мекунад, бо ҷонишини соҳибӣ дар шакли мутлақ(в абсолютной форме):

It’s me.

Ин ман.

That’s something!

Ин аллакай чизе!

Whose book is this? – It’s mine.

Ин китоб аз кист? –Аз ман.

1. бо шумораҳои миқдорӣ ва тартибӣ:

We were only two.

Мо танҳо ду нафар будем.

I was the first to come.

Ман аввалин шуда омадам.

1. бо масдар ё ифодаи масдарӣ:

Our plan was to start at once.

Мо тасмим гирифтан фавран сар кунем.

It’s up to you to decide.

Кори худат.

1. бо герундия:

My hobby is collecting postage stamps.

Шуғли дўстдоштаам – ҷамъоварии марка аст.

1. бо зарф:

The lesson is over.

Дарс тамом шуд.

Our time is up.

Вақти мо ба охир расид.

1. ё бо масдар ва ё бо герундия:

My father is against my entering the college this autumn.

Падарам зидди ин тирамоҳ ба коллеҷ дохил шудани ман аст.^[3]

1. Аполлова М. А. Specific English (Грамматические трудности перевода). М., «Междунар. отношения», 1977.136 с. ↑

2. Аполлова М. А. Specific English (Грамматические трудности перевода). М., «Междунар. отношения», 1977.136 с. ↑

3. Аполлова М. А. Specific English (Грамматические трудности перевода). М., «Междунар. отношения», 1977.136 с. ↑