Мақсад ва вазифаи фанни «Таъмини хуччатгузориидар мақомоти андози Ҷумҳурии Тоҷикистон»

1. Моҳияти ҳуҷҷат, пайдоиш ва аҳамияти он дар тараққиѐти ҷамъият.
2. Низоми ҳуҷҷатгузорӣ
3. Тавсифи ҳуҷҷатҳо
4. Ҳуҷҷатҳои ташкили идоравӣ (сариштакунӣ)

1. Аз замонхои қадимтарин харгуна намудхои хуҷатхо вуҷуд доранд ва мо бо ѐрии онхо таърихи мамлакати худ: хусусиятхои маишат ва муносибатхои гуногунро: ки дар он айѐми гузаштаи дур ташаккул меѐфтанд: мефахмем?

Хуҷатхо дар баробари хат: аввал хамчун воситаи устувор намудани муносибатхои молумулкы пайдо шудаанд ва баъд баробари инкишоф ѐфтани хат воситаи муомила: фиристодани иттилоот шудаанд? Хуҷат яке аз манбаъхои мухимтарин нигох доштани хотираи инсон мебошад?

Хуҷат- иттилооти неруи хуқуқы дошта Ки бардушгирандаи модды навишта шудааст?

Хуҷатхо дар хамаи сохахои фаъолияти инсон истифода бурда шуда: фактхо:

воқеахо: руйдодхо ва зухуроти объективы ва фикрии фаъолияти инсонро ифода мекунанд? Хуҷат бо тарзхои гуногун; хаты: дар намуди нақша: расм: сурати фотогрофы: бо ѐрии сабти овоз: хамчунин дар барандахои электроны: сабт шуданаш мумкин аст?

Аз ин ру хуҷат пеш аз хама функсияи иттилоотиро ва боз функсияхои дигар нигохдоры ва ғункунии иттилоотиро иҷро мекунад? Фаъолияти муассиса созмон ва корхонаро маҷмуи хуҷатхои ба хам алоқаманд ва якҷоя амалкунанда: ки системаи хуҷатхоро ташкил медиханд: инъикос менамояд? Бинобар хамин зарурати кор карда баромадани системахои якрангкардашудаи хуҷатхо: яъне системахои хуҷатхои аз руи қоидахо ва талаботи ягона офаридашударо барои идоракунии сохаи муайяни фаъолияти заруриро ба миѐн омад?

Мафхум: таъинот ва мазмуни системаи якрангкардашудаи хуҷатхоро стандартхои давлаты муқарар мекунанд? Ин гунна стандарти давлаты барои хар як система нашр мешавад? Аммо хуҷатхое: ки дар системахои гуногун офарида шудаанд ва дар идоракуны дар зинахои хархела истифода мешаванд ва бояд шаклхои ягонаи якрангкардашуда дошта бошанд?

Форматхо: андозахои хошияхои хуҷатхо: талабот ба сохти ҷадвали таркиби: ҷойгиршавии мусодирахои коргузоры дар асоси стандарти давлатии 6?10?5-87«Системахои якрангкардашудаи хуҷатхо? Талабот ба сохти намуна-варақахои хизматы» муқаррар карда мешавад?

Худи раванди офарида шудани хуҷат хуҷатноккуны номида мешавад? Зери мафхуми системаи хуҷатноккуны маҷмуи равандхои тартибдихы ва коркарди хамаи хуҷатхое: ки дар муассиса офарида шудаанд фахмида мешавад?

Бо мақсади дар сохаи мазкур ба тартиб даровардани фаъолият барои муқарар намудан ва татбиқ кардани қоидахо Стандартхои давлатии хуҷатноккунии фаъолияти идоракуны ГОСТ 6?10?-87: ГОСТ 6?38-90 мавҷуданд: ки то хол дар қаламрави ИДМ амал мекунанд?

1?Системаи хуҷатхо- ин маҷмуи хуҷатхо бо хам вобастае мебошад: ки дар сохаи муайяни фаъолият истифода мешаванд?

2?Системаи якрангии хуҷатхо – ин системаи хуҷатхои мувофиқи қоидахо ва талаботи ягона офаридашудаю барои идораи сохаи муайяни фаъолият иттилооти заруриро дарбаргиранда мебошад?

3?Хуҷати якрангкардашуда – хуҷати аз руи шакли якрангкардашуда тартиб дода шудааст: ки мувофиқи тартиби муқарраркардашуда ба расмият дароварда шудаасту неруи хуқуқы дорад?

4?Шакли якрангкардашуда: 5?Хуҷати ибтидоы — хуҷати иттилоотии ибтидоы дошташударо дарбар мегирад?

2. Хусусияти аз хама характерноки хуҷатхо хамон аст: ки онхо сарчашма ва барандаи иттилоот мебошанд? Барои қабули қарорхо:ҷамъбасткунихо ва кори маълумотию иттилооты асос шуда хизмат мекунанд? Онхо хамчун воситаи робитаи байни муассисаю ташкилотхо: корхонахо ва шахрвандон хизмат мекунанд? Хучҷатхо бояд дуру дароз нигохдории аснии максималы барин талаботро қонеъ гардонанд? Барои он ки хуҷат ин гунна сифатхоро дошта бошад: он бояд хам шаклан ва хам мазмуни дуруст тартиб дода шавад?

Таснифи хуҷатхо –ин аз руи аломатхои бештар умумии монанды ва фарқият дошта ба синфхо тақсим кардани хуҷатхо мебошад?

Мақсади тасниф баланд бардоштани зудамалии кори дастгохо идоракуны ва масъулияти иҷрокунандагон аст? Таснифи ибтидоии хуҷатхо ҷустуҷуи онхоро таъмин мекунад: зудамалии корро бо онхо зиѐд мекунад: иҷрокуны ва назоратро метезонад? Хуҷатхо аз руи тарзи бақайдгиры: мазмун: тарзи тайѐркуны: дараҷаи муракабы: ҷои тартибдихы: мухлатхои иҷро: пайдоиш: дараҷаи ошкоркуны: неруи хуқуқы ва таинот барин аломатхо тасниф карда мешаванд?

А)Аз рӯи тарзи бақайдгиры ва иттилооты — хуҷатхо ба хуҷатхои хаты: графикы:

сураты ва овозы ҷудо мешаванд?

Б) Аз руи хелхо – хуҷатхо намуды: намунавы: фарды ва қолабы мешаванд?

В) Аз руи дараҷаи мураккабы – хуҷатхо одды: як масъаларо ба мураккабу бисёр масъаларо дарбаргиранда мешаванд?

Аз руи номгуи хуҷатхо- ба фармонхо: низомномахо: протоколхо: фармоишхо:

дастурхо: қоидахо: оинномахо: хисоботхо: актхо: нақшахои коры: аризахо:санадхо: хабарномахо: мактубхо ҷудо мешаванд?

Аз руи ҷои тартиб дода шудан -хуҷатхо ба хелхои дохилы ва беруны тақсим мешаванд?

-дохилы хуҷатхое мебошанд: ки дар муассиса барои халли масъалахои дохилы офарида шудаанд ва аз муассиса берун намебароянд?

— беруны – мукотиботи воридотию содироты мебошанд?

Аз руи мухлати иҷро- хуҷатхо ба хуҷатхои мухлатнок ва бемухлатнок тақсим мешаванд?

а) аслы-хуҷати аввалаест: ки иттилооти ибтидоы дорад?

б) нусха-инъикоси аниқи маълумоти хуҷати аслы мебошад? Дар гушаи рости болои

хуҷат калимаи ба таври лозимы тасдиқ кардашудаи «НУСХА» навишта мешавад?

Аз руи мухлатхои нигохдоры –хуҷатхоро ба 2 гурухыи асосы тақсим мешавад?Мухлати нигохдориашон доимы: (мухлати нигохдориашон муввақатии зиёда 10 сол) ва мухлати нигохдориашон то 10 сол тақсим мекунанд?

3. Ба хуҷатхои ташкилию идоравы инхо дохил мешаванд; Хуҷатхои идоравы:

фармон: нусха аз фармон: нишондод: амр: дастур: хабарнома: суратмаҷлис: таснифнома: санад: хуҷатхои иттилоту-ахбор: қарордод: мактубхои хизматы: номаи шахрдихы ва ғайрахо?

Дастур оид ба хуҷатноккунии фаъолияти идоравы- хуҷати меъёриест: ки ташкил: қоидахо: қабул ва равандхои офаридани хуҷатхо: тартиби корро бо онхо дар муассисаи мушшахас бо назардошти шартхо ва хусусиятхои фаъолияти он танзим мекунад?

Фаъолияти муассиса дар намудхои хархелаи хуҷатхо қайд мешавад ва ғайр аз талаботи умумы ба матни хуҷатхои хизматы: дар назар доштан аст: ки хар хел хуҷат хангоми тартиб додан ва ба расмият даровардан хусусиятхои худро дорад?

1? Фармон – санади хуқуқиест: ки онро рохбари идораи давлаты дар асоси яксардоры барои иҷрои вазифахои асосию таҷлии дар назди органи мазкуристода (шуъбаи сохтори он) баровардааст? Фармонхо дар бораи фаъолияти асосы ва барои хайати шахсы бароварда мешаванд?

Фармонхо дар бораи фаъолияти асосы – қарорхои бо ташкили кор: тартиби фаъолияти корхона ва ѐ шуъбаи сохтори он вобаста будаи рохбарро ба расмият медарорад?

Фармонхо дар бораи хайати шахсы- ба кор қабул кардан: ба вазифаи нав гузаронидан: аз кор рафтан: пешиход намудани рухсатихо ва ғайра ба расмият дароварда мешавад? Фармонхо дар бораи хайати шахсиро дар бланкахои умумы ва ё махсус ба расмият медароранд? Дар сарлавха ба матни ингуна фармон калимахои «дар бораи ба кор қабул намудан: ба кори дигар гузаронидан: аз кор озод кардан» ва ғайрахо навишта мешаванд? Хар кадом банди фармон бо феъли ифодакунандаи амал; «Таъин карда шавад: Гузаронида шавад: Пешниход карда шавад: «Озод карда шавад» ва ғайрахо ба охир мерасад? Ин феълхо бо харфхои калон чоп карда мешаванд?

Мазмуни матни фармонро аз холати 1-уми табулятор Сар мекунанд? Фамилияро пурра бо харфхои калон: ном ва номи падарро бо харфхои хурд ва баъд вазифа: шуъбаи сохторы: мазмуни амалро нисбати шахсе: ки фармон дар борааш бароварда мешавад? Рохбар метавонад: оид ба тамоми масъалахои салохияти худ фармон барорад? Фармонро метавонад: танхо шахси салохиятдор ва ё мақомоти хокимияти давлаты бекор намояд?

Мусодирахои коргузории фармон;

• номи муассиса;
• таърихи руз ва рақам;
• сарлавха ва матн;
• матн: имзо: имзои розигы;
• графаи мувофиқкуноны (дар холати заруры);

Матни фармон аз 2 қисм иборат мебошад; Муайянкунанда ва Фармоишы?

Муайянкунанда – мақсадхо: вазифахо ва сабабхои нашри фармонро оварда ба хуҷате: ки асоси баровардани ин фармон шудааст: истинод меоранд?

Қисми Фармоиши матн шакли баёни амирона дошта бо калимахои «ФАРМОН МЕДИХАМ»: ки бо сатри алохида чоп мешаванд: сар мешавад?

Хар як чорабинии пешбинишуда дар фармон бо банди алохида ба расмият дароварда мешавад?

2? Нишондод – Санади қонунии бештар хусусияти иттилотию методы дошта:

хамчунин аз руи масъалахоибо ташкили иҷрои фармонхо: фармоишхо: санадхои дигар органи мазку рва органхои болоии идоракуны вобаста будаест: ки органи идоракунии давлаты мебарорад? Нишондод аз фармон танхо калимахои «ТАКЛИФ МЕКУНАМ» фарқ мекунанд?

3? Фармоиш – ин санади қонуниест: ки дар корхонахо: муассисахо аз руи масъалахои таҷлилы рохбар интишор мекунад? Матни фармоиш монанди фармон: нишондод хамон бобхоро дорад: танхо дар қисми маслихатдиханда калимаи «ТАКЛИФ МЕКУНАМ» ва ё «УХДАДОР МЕКУНАМ» истифода мешавад?

4? Протокол (сурат маҷлис) – хуҷате: ки рафти мухокимаи масъалахо ва қабул намудани қарорро дар маҷлисхои раёсат: конфронсхо: маҷлисхои машвараты ба қайд мегирад? Протоколхо вобаста аз пуррагы инъикос намудани рафти маҷлис метавонад мухтассар ва пурра бошанд? Дар қисми матни протоколхо рузномаи маҷлис фамилияхои баромадкунандагон: мавзуъхои баромадхо ва қабули қарорхоро нишон медиханд?

5?Иттилооту-ахбор–Аксарияти хуҷатхои аз муассисахо фиристонидашаванда ба онхо равон кардашаванда иттилоотию маълумотдиханда мебошанд?

4. Хуҷатхое: ки ҳангоми ба расмсмиятдарории қабулкуны ва озодкуны аз кор: ҷойивазкунии кормандон: додани рухсаты: хавасмандкунихо офарида мешаванд: гурухи хуҷатхои оид ба хайати шахсиро тартиб медиханд?

Ба ин гунна хуҷатхо мансубанд; варақаи шахсы ва карточкаи шахсы: ариза:

хислатнома: тарҷумаи хол: боваринома (забонхат) ва ғайрахо?

1? Варақаи шахсы ва карточкаи шахсы- Шахрвандон хангоми ба кор дохил шудан ғайр аз додани аризаи хаты бояд варақаи шахсиро барои хисобу китоби кадрхо пур кунанд: корманди шуъбаи кадрхо ва ё котиб бошад: карточкаи шахсы (шакли Т2) –ро пур мекунанд?

Шакли Т2 дар муассиса ва ташкилот оиди бахисобгирии хайати шахсы хуҷати асосы мебошад? Хамаи навиштаҷот дар карточка бояд бо хуҷатхо асоснок карда шуда бошанд? Дар асоси шиноснома фамилия: ном: номи падар: сол вам охи таваллуд: миллат: рақам: телефон: серияи паспорт: суроғаи ҷои истиқомат: маълумотхо дар бораи хатм кардани муассисаи таълимы: таърихи пур кардани карточка ва имзои шахсе: ки карточка барояш тартиб дода шудааст оварда мешаванд? Дар холати аз кор рафтани корманд дар карточка таърихи руз: рақами фармон ва сабабхои аз кор рафтан: навишта мешаванд?

2? Ариза – Хуҷатест: ки хахиш ва ё таклифи шахсонро ба муассиса ва ё шахси мансабдор дар бар мегирад? (Масалан ариза дар бораи ба кор қабул намудан)?

Шахрвандон хангоми ба кор дохил шудан аризаи хаты медиханд? ки дар он хохишашонро дар бораи ба корхона: муассиса ба кор даромадан арз намуда ихтисос: касб: вазифаи худро нишон медиханд? Ариза дар бораи ба кор қабул намудан хаты ва дар шакли озод тартиб дода мешавад? Зимнан аз тарафи чап барои духтани хуҷат хошия (35мм) гузошта мешавад?

Ба ариза мусодирахои коргузории зерин хосанд; — Гиранда (ариза ба номи ки фиристода мешавад) — муалиф: ҷои истиқомати муалиф:

• номи хели хуҷат (ариза):
• матн: имзои тартибдиханда:
• таърихи рузи тартиб додан?

Дар ариза фамилия: ном ва номи падар пурра нишон дода мешавад ва он барои интишор намудани фармон дар бораи ба кор қабул кардану аз кор рафтан асос мебошад?

Ариза дар бораи ба вазифаи дигар гузаронидан ва ё аз кор рафтан ба тариқи дигар ба расмият дароварда мешавад? Ин гунна ариза дар варақаи умумы ва ё варақаи стандартии қоғаз ба расмият дароварда шуданаш мумкин аст?

3? Тарҷумаи хол( автобиография)- Хуҷатест: ки дар варақаи қоғаз ва ё дар варақаи махсус хангоми ба кор даромадан: ё ба хондан дохил шудан баён карда мешавад?

Ё ин ки шархи хол – Ин тавсифи хаёти худ мебошад?

Хамаи маълумотхо бо тартиби санавы бо тавре дода мешаванд: ки дар бораи рохи хаёты: малакаи коры ва фаъолияти ҷамъияти инсони номбурда тасавурот пайдо намудан мумкин бошад?

Дар шархи холл; номи хуҷат (шархи хол): ф?и?о? ҷои кор: маълумот ва ихтисос аз руи маълумот: намуди фаъолияти мехнаты: ҷои охирини кор ва вазифа: мукофотхо ва хавасмандкунихо: иштирок дар кори ҷамъияты: ахволи оилавы ва хайати оила: суроғаи

ҷойи истиқомат: телефон ва таърихи руз-ро нишон дода онро шахсан имзо мекунанд?