Хотир. Мафхум дар бораи хотир
Мафхум дар бораи хотир.Хотир хамчун процесси психики.Назарияи хотир.Асоси физиологии хотир.
Намудхои асосии хотир.Таснифоди алохидаи хотир: аз руи хислати фаъолноки и психика, аз руи хислати максади фаъолият аз руи давомноки мустахкам ва нигохдории мавод.
Хотири бахаракатдароварда. Хотири эмотсиогннали. Хотири образи. Хотири калимаги-мантики. Хотири ихтиёри ва беихтиёр ва гайрахо.
Мафхуми асосии мавзуъ:
Хотир, асотсиатсия , дар ёд нигох доштан, аз ёд кардан, аз нав хосил кардан, шинохтан, нигох доштан, хотири кутохмуддат, хотири дарозмуддат.
1. Мафхум дар бораи хотир.
Хусусияти мухимтарини психика дар он зохир мешавад, ки инъикоси таъсироти беруна доимо дар рафтори ояндаи индивид ист: мешаванд.Рафтори шахс тадричон мураккаб мешавад.Ва ин дар асоси чамъшавии тачр. гузоштаи шахс ба вучуд меояд.
Ташак. тачриба бо образхои олами беруна, ки дар мо сар ба вучуд меоянд, хосил мегардад. Ин образхо минбаъд байни худ дар алок/ди мебошанд, мустахкам мегарданд, нигох дошта мешаванд ва вобаста ба оламу фаъолияти шахс дар мавриди зарури аз нав хосил карда мешаванд.
Хотир- гуфта,процесси психологиеро меноманд,ки туфайли он предмету ходисахо ба хотир гирифта мешавад дар хотир нигохдошта мешавад ва минбаъд дар вакти зарури аз нав хосил карда мешавад.Одам ба туфайли хотир ба мухит мутобик мешавад,донишхои нав аз худ мекунад ва гайра.Бе хотир шахсро тасаввур кардан мушки ласт.Хотир дар хаёт ва фаъолияти инсон роли асосиро мебозад.Ташаккулёбии сохахои аклию Амалии инсонро бе хотир ташаккул додан номумкин аст. Хотир ин кисми таркибии хар гунна фаъолият аст ва бо тамоми ходисахои психики алокаманди дорад.Барои он ки хотир ташаккул ёбад,зарур аст,ки ин ё он ходиса инъикос карда шавад ва ин ба воситаи эхсо ва идрок ба вучуд меояд.Чи кадре,ки инъикос пурра ва яклухт бошад,хамон кадар хотир ташаккул ёфтааст.Барои ин иштироки бевоситаи диккат зарур аст,чунки бе равона кардани фаъолияти шуури инъикос том ва яклухт ба вучуд намеояд.Хамин тарик хотир бо диккат алокаманди дорад ва бе он вучуд дошта наметавонад.Процессхои хотир ба тафаккур ва хаёти инсон зич алокаманд аст.Бо ёрии тхотир мо донишхои азбаркардаамонро чамбаст мекунем,дар хотир нигох медорем ва хангоми халли мушкилот истифода мебарем.Хулоса,хотир яке аз процессхои мухими психики буда дар тамоми сохахои зиндаги ва фаъолияти шахс:дар дониш,дар аз худ кардани тачриба,дар фаъолияти мехнатию истехсоли ахамияти хосро пайдо мекунад.
Асосхои физиологии хотир
Асоси бавучудоии хотирро натанхо ашиёхои олами беруна ва таъсироти онхо ташкил мекунад,балки механизми махссуси физиологии худро дорад,ки тавассути он предметхо ба хотир гузошта мешаванд.Дар асоси бавучудоии процесси бахотиргир се назария мавчуд аст:
1.Назарияи психологи-мувофики ин назария роли асосиро дар процессхои хотир фаъолии шахс мебозад ва дар хамин асос равияи ассоциативи ба вучуд меояд.
Ассоциативи-ин алокаи муваккатии асабие мебошад,ки зухуроти онхо ба пайдоиши хотир бурда мерасонад.
Предметхои олами беруна дар майнаи сар накш мебанданд ва дар алокамандии байнихамдигари аз нав хосил карда мешаванд.Яъне як образ боиси ба хотир овардани образи дигар мешавад.Асосан се намуди ассоциатсахо чудо карда мешаванд:
а) Ассоциасияя аз руи монанд-дар ин холат образи предметхо барои ба хотир овардани образхои ба аввала монанд сабаб мешаванд.
б) Ассоциасия аз руи зиддият-дар ин холат образхои ба хам мухолиф,мукобил боис мешаванд,ки образи дигар аз нав хосил карда мешаванд:Масалан:даъво ва ороми ,калон хурд,сафед сиёх.
Ва як предмет боиси ёд овардани предмети дигар мешавад ё ассоциатсия аз руи пайхами. Масалан: рох, телефон, номи одам.
2. Назарияи нейрофизиологи-мувофики акидаи нейрофизиологхо дар нейрон ва мале-и майнаи сар осори предметхо гузошта мешавад ва онхо чунин фаъолиятро доранд.
Нейро-асаби кутох,дендро –асаби дароз
Нейро ва дендрид байни худ ба асбе пайваст мешаванд,ки онро синапс меноманд.Хангоми таъсири предмет ба нейрон изи худро мегузорад ва бо воситаи синапс гузошта дар дендрид изи худро равшантар мегузорад.Ин гузариш такрор меёбад ва хотирро ба вучуд меоварад.
3. Назарияи биохимики-тадкикотхои солхои охир нишон доданд,ки дар хуччатхои мухтасар элементи химиёви мавчуданд ва реаксияи онхо ба хосилшавии хотир сабаб мешавад.Дар ин бора физиологи рус Сеченов И.М. кайд кардааст «Хар кадаре,ки донишхои мо дар роли элементхои химияви дар майнаи сар зиёд шавад,камон кадар маълумотхои мо дар бораи вучудоии хотир зиёд мешаванд.Асосан ду элементи химиявиро муайян кардаанд:
1.Кислотаи дизоксерибонукминот-ДНК.
2.Кислотаи рибонуклеинот-РНК