Компютерҳои фардӣ қисмҳои

Компютер — ин як таҷҳизоти универсалие мебошад, ки қобиляти иҷрокунии кори мантиқиро дорад. Вай миллион ва милиардҳо маротиба тезтар нисбати одам амалҳои математикию мантиқии вазнинро иҷро менамояд.

Сохторҳои асосии компютерҳои фардӣ

Компютерҳои фардӣ имрӯза аз чор қисмҳои асосии зерин иборат мебошанд

1. Блоки системавӣ

2. Экран (монитор)

3. Клавятура

4. Муш ё ин ки манипулятор

1.БЛОКИ СИСТЕМАВӢ

Блоки системавӣ қисми аз ҳама асосии компютер ба ҳисоб меравад, ки дар он клавятура, монитор, муш, принтер, сканер ва дигар таҷҳизотҳо пайваст карда мешавад, ва дар дохили он микропротсесор, хотира, блоки таъминоти барқ (блок-питания), картаи тасвири (видио-карта), картаи садоӣ (звуковая карта) ва дигар элементҳои идоракунанда ва таъминкунандаи кори компютер ҷойгир шудаанд.

ПЛАТАИ АСОСӢ «МЕТЕРИНСКАЯ ПЛАТА»

Платаи асосӣ-«Метеринская плата». Ин таҷҳизоти аз ҳама калони электронӣ дар КФ мебошад, ки ба он ҳамаи таҷҳизотҳои дохили блоки системавӣ пайваст карда мешавад. Дар платаи асосӣ хотираи фаврӣ, микропротсесор, шинаҳо «BIOS» ва ғайраҳо васл карда шудаанд.

МИКРОПРОТСЕСОР

Микропротсесор элементи марказии компютер компютер ба шумор рафта ба воситаи он ҳамаи қисмҳои МЭҲ идора карда ва тамоми амалиётҳои арифметикию мантиқӣ иҷро карда мешавад. Дар компютерҳо микропротсесорҳои фирмаи Intel ва баъзан фирмаҳои AMD, Cyrix, IBM ва ғайраҳо истифода бурда мешавад. Микропротсесорҳои Intel-8808, 80286, SX, 80386 DX, 80486 80486 SX, 80486 DX, 80486 DX2, 80486 DX4, Pentium, Pentium Pro, Pentium 2, Pentium 3, Pentium 4 ва ғайраҳо моделҳои машҳуртарини микропротсесорҳои Intel ба шумор меравад. Бинобар ҳамин ҳам, компютерҳои дар асоси микропротсессорҳои Intel Pentium 3 ва Intel Pentium 4 ва аз ин зиёд коркунанда имрӯз компютерҳои пуриқтидортарин ба ҳисоб меравад.

Моделхои якхелаи микропротсесорхо метавонанд аз хамдигар бо зуддии зарбаашон фарк кунанд.

Зуддии зарбаи микропротсесор гуфта, сураъти аз тарафи онхо ичрокунии амалхоро мегӯянд.

Зуддии зарбаи микропротсесорхо бо мегагерсхо (Мгс=10⁶Гс) чен карда мешавад. Хар кадаре, ки зуддии зарбаи микропротсесор зиёд бошад, хамон кадар вай сермахсултар хисоб карда мешавад.

2. Монитор барои дар экран тасвир намудани ахборҳои матнӣ ва графикӣ хизмат мекунад. Монитор бо идоракунии видеоадаптерҳо дар ду реҷа: реҷаи матнӣ ва реҷаи графикӣ кор мекунад.

Экран дар реҷаи матнӣ дар худ 25 сатр, ки ҳар яки он аз 80 мавқеъ иборат мебошад, доро мебошад.

Намудҳои гуногуни мониторҳо мавҷуданд, ки аз якдигар бо миқдори рангҳояшон фарқ мекунанд. Дар байни онҳо монитори рангаи EGA (Enhanotd Graphic Adapter) – адабтери графики беҳтарин, VGA (Video Graphic Array) – матрисаи видеографикӣ ва SVGA (Super VGA) мавҷуд мебошанд.

3. Клавиатура барои дохил кардани ягон рамз, ахбор, фармон ва идора кардани компютер хизмат мекунад. Клавиатура аз тугмачаҳо иборат аст, ки шумораи онҳо аз 109 то 112 то мебошанд.

Тугмачаҳои клавиатура ба шаш гурӯҳи зерин ҷудо карда мешавад:

1. Тугмачаҳои ҳарфӣ – ададӣ;
2. Тугмачаҳои функсионалӣ;
3. Тугмачаҳои идоракунии компютер;
4. Тугмачаҳои идоракунии курсор;
5. Тугмачаҳои ададии иловагӣ;5
6. Индикаторҳо.
7. Тугмачаҳои ҳарфӣ – ададӣ ба тугмачаҳои машинаҳои чопӣ монанд буда, бо воситаи онҳо рамзҳо, рақамҳо, ҳарфҳо ва дигар аломатҳои гуногун дохил карда мешаванд.

Вобаста аз барномаҳои истифодашаванда тугмачаҳо метавонанд таъиноти худро дигар кунанд.

2. Тугмачаҳои функсионалӣ (аз F1 то F12 ) дар қисми болоии клавиатура ҷойгир мебошанд. Ин тугмачаҳо дар барномаҳои гуногун вазифаҳои гуногунро иҷро менамоянд.

1. Тугмачаҳои идоракунии компютер – ба ин гурӯҳ тугмачаҳо зерин дохил мешаванд;

Backspace () – ҳангоми пахш намудани ин тугмача курсор ба тарафи чап ба як мавқеъ мекӯчад ва рамзи аз тарафи чапи курсор ҷойгирифтаро тоза мекунад.

Enter –дар ҳолати пахши он иҷроиши фармонҳои додашуда иҷро карда мешавад, ба ғайр аз ин курсорро аз як сатр ба сатри дигар мекучонад.

Shift (тарафи рост ва ҳам тарафи чап)- ҳангоми пахши ин тугмача дар якҷоягӣ бо ягон тугмачаи ҳарфӣ, рамзҳои дар регистри боло буда бо ҳарфҳои калон чоп мешавад. Агар индикатори Caps Lock фурӯзон бошад, он гоҳ ҳангоми пахши Shift ҳамаи рамзҳои дар регистри поён буда чоп мешаванд.

Ctrl ва Alt — дар клавиатураи компютерҳои фардӣ ин тугмачаҳо (чӣ тарафи чап ва чӣ тарафи рост) дар алоҳидагӣ ягон вазифаро иҷро намекунанд ва дар якҷоягӣ бо дигар тугмачаҳо истифода мешаванд. Масалан, пахши якҷояи Ctrl + Alt + Delete — ҳолати шахшудаи компютерро ислоҳ менамояд, Ctrl + s — сабти ҳуҷҷатҳо таъмин мекунад, Ctrl + с – нусхабардорӣ, Ctrl + v — гузоштани нусхабардори, Alt + х -баромадан аз он барномаро мефаҳмонад, таъмин менамояд ва ғайра.

Caps Lock — ин тугмача индикатори Caps Lock фурӯзон ва хомӯш мекунад. Агар индикатор фурӯзон бошад, он гоҳ ҳамаи рамзҳои дар регистри болои буда, чоп мешаванд. Агар дар ин ҳолат тугмачаи Shift якҷоя бо ягон тугмачаи ҳарфӣ пахш карда шавад, он ҳарфҳои дар регистри поён буда бо ҳарфҳои хурд навишта мешаванд.

Tab – (табулятсия) курсорро ба як миқдори муайяни мавқеъ ба тарафи рост мекӯчонад. Инчунин ин тугмача барои гузоштани сархат (абзас) истифода мешавад.

Esc – тугмачае мебошад, ки дар вақти пахш намудани он иҷрошавии фармонҳоро бекор мекунад.

Print Screen Sysrq – агар ин тугмача якбора бо тугмачаи Shift пахш карда шавад ва дар ин ҳолат Num Lock фурӯзон бошад, он гоҳ ахбороти дар экран мавҷудбударо ба принтер мебарорад.

Инчунин дар ҳолати нишондиҳандаи мушакро ба болои мизи корӣ ё нишонаи дигар барномаҳо гузошта, тугмачаи Alt ва Print Screen Sysrq якҷоя пахш намоем, он нусхабардорӣ карда мешавад.

Sroll Lock – ин тугмачаро бо тугмачаи Ctrl якҷоя пахш намоем, иҷроиши барномаро боз медорад ва барои давом додан, тугмачаи дилхоҳро пахш намудан лозим аст.

Pause Break – ин тугмача рафти иҷроиши барномаи истифодашудаистодаро мувақкатан боз медорад. Барои давом додан, тугмачаи дилхоҳро пахш намудан даркор аст.

1. Тугмачаҳои идоракунии курсор – ин тугмачаҳо дар байни тугма-чаҳои ҳарфӣ – ададӣ ва тугмачаҳои ададии иловагӣ ҷойгир мебошад.

Insert – барои дар ду реҷа дохилкунии рамзҳо истифода бурда мешавад:

— дохилкунии рамзи иловагӣ бе ивазкунии рамзи пештар дохилкар-дашуда;

— дохилкунии рамз бо ивазкунии рамзи пештар навишташуда.

Delete – ин тугмача барои тоза намудани рамзе, ки аз тарафи рости курсор мавҷуд аст, истифода бурда мешавад.

Home – тугмае мебошад, ки дар вақти пахш кардан, нишонаи курсорро ба аввали сатр мекӯчонад.

End тугмае мебошад, ки дар вақти пахш кардан, курсорро ба охири сатр мекӯчонад.

Page Up ва Page Down тугмачаҳое мебошад, ки дар вақти пахш кардан курсорро ба як саҳифа, ба боло ва ё як саҳифа ба поён мекӯчонад.

«Ctrl + Home» тугмаҳое мебошад, ки дар вақти якҷоя пахш кардан, курсорро ба аввали саҳифа бармегардонад.

«Ctrl + End » тугмаҳое мебошанд, ки дар вақти якҷоя пахш кардани онҳо курсорро ба охири саҳифа ҷойгир мекунад.

1. Тугмачаҳои ададии иловагӣ – чунин тугмаҳое мебошанд, ки дар вақти фурӯзон будани тугмачаи Num Lock онҳо вазифаи тугмачаҳои ададиро, дар ҳолати акс вазифаи тугмачаҳои идоракунии курсорро иҷро менамоянд. Рамзҳо бошанд амалҳои арифметикиро ифода намуда, дар вақти пахш намудани он, амалиёти мазкурро иҷро менамоянд. Рамзи . – ҷудокунии қисми касриро нишон медиҳад.

Num Lock– тугмачае мебошад, ки индикатори Num Lock — ро фурӯзон ва хомӯш мекунад. Агар индикатор фурӯзон бошад, он гоҳ клавиатураи ададӣ ададҳо ва аломатро чоп мекунад, агар «индикатор» хомӯш бошад, он гоҳ вазифаи тугмачаҳои идоракунии курсорро дар экран иҷро менамояд.

1. Индикаторҳо

Num Lock бо пахши тугмачаи Num Lock фурӯзон ё хомӯш мегардад. Агар лапмаи индикатор фурӯзон бошад, он гоҳ пахши ҳар як тугмача ҳамон ададеро, ки дар он навишта шудааст, чоп менамояд. Тугмаҳои /, *, -, + аломати амалҳои арифметикиро ифода менамояд.

Агар лампаи индикаторӣ Num Lock хомӯш бошад, он гоҳ ин тугмачаҳо амалиёти тугмачаҳои идоракунии курсорро иҷро менамоянд.

Лампаи индикатори Caps Lock фурӯзон бошад, он гоҳ тугмачаҳои ҳарфӣ дар регистри болоӣ кор мекунанд, яъне ҳарфҳои калон чоп мешавад. Ба ададҳо ва рамзҳо ин дахл надорад. Агар дар ин вақт тугмачаи Shift — ро пахш кунем, он гоҳ ҳарфҳо дар регистри поён чоп карда мешаванд, яъне ҳарфҳои хурд чоп карда мешаванд.

4. Мушак — воситаи дохилкунии ахборот буда барои идоракунии компютер истифода бурда мешавад. Бо воситаи мушак идоракунии компютер осон мегардад. Мушакҳои компютерҳои фардӣ намудҳои гуногун доранд ва вазифаҳои якхеларо иҷро мекунанд. Одатан, дар мушакҳо ду тугмача, ду тугмача ва як чархак ё се-то тугмача дида мешавад. Тугмачаи тарафи чап фаъол буда, вазифаи иҷронамоиро бо як маротиба ё ду маротиба пайдарпай пахш намудан иҷро менамояд ва тугмачаи дар тарафи рост буда, барои ба экран баровардани менюи иловагӣ хизмат менамояд. Чархак барои зудтар аз як ҷой ба ҷои дигари матн е ҳуҷҷат мекунад.

Ҳангоми кор бо мушак вазифаи тугмачаҳои тарафи чап ва рости онро иваз намудан мумкин аст.

ХОТИРАИ ФАВРӢ

Хотираи фаврӣ яке аз таҷҳизот-ҳои асосиии компютерҳои фардӣ ба шумор меравад. Ин таҷҳизот барои нигоҳ доштани ахборотҳои коркардашаванда ва программа-ҳои коркарди онҳо хизмат мекунад. Микропротсесор ахборотҳо-ро аз ҳамин хотира мехонад. Дар адабиётҳо ин хотираро RAM (Rendom Access Memory) мегуянд. Хотираи фаврӣ ин таҷҳизоте мебошад, ки асоси онро схемаҳои интегралии ғунҷоишашон калон ташкил мекунанд. Ахборе, ки бевосита бо ёрии компютер таҳлил карда мешавад, дар хотираи фаврии вай нигоҳ дошта мешавад. Хотираи фавриро барои он чунин ном гузоштанд, ки бо суръати ниҳоят баланд кор мекунад. Аз сабабе, ки суръати кори хотираи фаврӣ баланд аст, микропротсесор дар вақти хондани маълумотҳо аз хотира ва сабт кардани маълумотҳо дар хотира вақти бисёр сарф намекунад. Ҳар гуна ахборе, ки дар хотираи фаврӣ нигоҳ дошта мешавад, дар вақти хомӯш кардани КФ нест мешавад.

Ѓунҷоиши хотираи компютерро бо байтхо чен мекунанд. Дар як байти хотира як аломатро ҷойгир мекунанд:

1 Килобайт (Кбайт) = 1024 байт = 210 байт,

1 Мегабайт (Мбайт) = 1024 Кбайт = 220 байт,

1 Гигабайт (Гбайт) = 1024 Мбайт = 230 байт.

1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 240 байт,

1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 250 байт.

ХОТИРАИ БЕРУНӢ

Хотираи берунӣ барои дуру дароз нигоҳ доштани ахборот ва программаҳо хизмат мекунад. Дар компютерҳо ин вазифаро дискҳои магнитӣ, оптикӣ ва ғайраҳо иҷро менамояд.

BIOS (хотираи доимӣ)

BIOS (хотираи доимӣ). Дар компютерҳои фардӣ ширкати IBM PC ва инчунин дар ҳамаи компютерҳои фардӣ, хотираи доимӣ яъне BIOS –ҷой дода шудааст ва онро дар вақти сохтани платаи асосӣ дар микрочипҳои махсус дохил мекунанд. Аз рӯи қоида маълумотҳои BIOS-ро истифодабарандаи компютерҳо дигаргун карда наметавонанд.

Чунин намуди хотираро дар компютерҳо ПЗУ (постоянное запоминающиее устройство) яъне хотираи доимӣ меноманд. BIOS аз чор калимаи кутоҳкардашудаи лотинии (Basic input-Output System) ги-

рифта шуда, маънояш системаи дохилкунӣ, хориҷкунии базаи маълумотҳои асосӣ мебошад. Дар BIOS барномае сабт карда шудааст, ки бо воситаки он параметрҳои таҷҳизотҳои дохили блоки системавӣ танзим карда мешавад. Ин хотираро дар компютер, барномаи Setup меноманд. Бо ёрии барномаи Setup параметрҳои назоратчигии видеокарта, диски дурушт ва дискдонҳоро танзим кардан мумкин аст.

Инчунин бо ёрии Setup меъёрҳои кори хотираи фаврӣ гузоштани парол ва ғайраҳоро иҷро кардан мумкин аст. Ҳангоми кор кардани компютер истифодабаранда тугмаи Delete-ро пахш карда истода ба барномаи Setup дохил мешавад.

СОХТОРҲОИ ИЛОВАГИИ КОМПЮТЕРҲОИ ФАРДӢ

Ба ғайр аз сохторҳои асосӣ, компютерҳои фардӣ боз сохторҳои иловагӣ доранд, ки онҳо имконияти функсионалии компютерро зиёд менамоянд. Ба сохтори иловагӣ инҳо дохиланд:

— сканер – барои нусхабардорӣ кардани маълумот ба дохили компютер хизмат менамояд;

— модем ё факс модем барои алоқаи компютерҳо бо воситаи телефон ё факс истифода карда мешаванд;

— картаи овозӣ (асбоби садодиҳанда) барои баровардани садо, овозҳо истифода карда мешавад;

— флеш — диск – барои нигоҳдоштан ва кӯчонидани ахбор истифода карда мешавад;

— ва ғайраҳо.