Год: 2017
-
Фалсафаи шарқи исломӣ
Фалсафаи машшоия Фалсафаи ибн Сино Таълимоти калом Фалсафаи исмоилия Носири Хусрав Таълимоти тасаввуф Ҷалолуддини Румӣ Фалсафаи машшоия Машшоияи Шарқ – фалсафаи исломии асрҳои IX—XII , ки такя бар таълимоти Арасту мекард. Аммо ин фалсафа тақлиди фалсафаи юнонӣ набуда, балки дорои ситема ва масъалаҳои хоси худ мебошад. Яке аз хусусиятҳои хоси ин…
Муфассалтар » -
Фалсафаи асрҳои миёна
Патристика Таълимоти Авриел Августин Схоластика Таълимоти Фомаи Аквинӣ Асриҳои миёна дар таърих марҳилаи тулониро фаро мегирад — аз суқути давлати Рим сар карда то давраи Эҳё. Самти динии системаи фалсафии асрҳои миёна асосан аз тарафи догматҳои насрония илқо мегардид. Фалсафа дар ин давр ҳамчун хизматгори дин шинохта мешуд. Дар инкишофи…
Муфассалтар » -
Фалсафи классикии даврони атиқа
Софистҳо ва софистика Суқрот Афлотун Арасту Софистҳо ва софистика. Дар ибтидо софистро шахсе мегуфтанд, ки худро ба фаъолияти фикрӣ мебахшид. Аммо баътар маънои ин мафҳум маҳдутар мешавад ва ҳатто мазмуни манфиро низ мегирад. Софистҳо хело зиёд буданд, аммо намоёнтарини онҳо Протагор, Горгий ва Продик мебошанд. Софистҳоро «муаллимони ҳикмат» ном мебурданд.…
Муфассалтар » -
Фалсафаи атиқа
Маълумоти умумӣ оиди фалсафаи атиқа Фалсафаи то Суқрот Мактаби пифагорӣ Мактаби элей Мактаби афина Атомистҳо Маълумоти умумӣ оиди фалсафаи атиқа Фалсафаи атиқа дар Юнони қадим тахминан дар асрҳои VII-VI (п.а.м.) ба вуҷд омадааст. Фалсафа дар асоси асотирҳо ба амал омада, мудатҳои дароз дар мазуни фалсафа таъсири он ҳис мешуд. Одатан…
Муфассалтар » -
Фалсафаи шарқи қадим
Фалсафаи Ҳинди қадим Фалсафаи Чини қадим Фалсафаи Эрони бостон Фалсафаи Ҳинди қадим Маданияти Ҳинд дар таърихи инсоният яке аз маданиятҳои қадима ба шумор меравад. Дар заминаи он фалсафаи нодире сохта шуд, ки таъсири амиқе ба эҷодиёти мутафаккриони бузурги давраи Нав ва навтарин, чи дар худи Ҳинд ва чи берун аз…
Муфассалтар » -
Масъалаи асосии фалсафа
Тавсифи умумии масъалаи асосии фалсафа Ҷанбаи аввали масъалаи асосии фалсафа Ҷанбаи дуюми масъалаи асосии фалсафа Тавсифи умумии масъалаи асосии фалсафа Масъала оиди муносибати тафаккур (шуур) ба ҳастӣ ва ҳастӣ ба тафаккур чун анъана дар фалсафа масъалаи асосӣ ба ҳисоб меравад. Зарурати ин масъала дар он асос меёбад, ки аз ҳали…
Муфассалтар » -
Фанни фалсафа ва мақоми он дар байни донишҳо
Фалсафа — мазмуни мафҳум Сохтори фанни фалсафа Ҷаҳонбинӣ. Фалсафа — мазмуни мафҳум Фалсафа (аз калимаи юнонӣ philosophia муҳаббат ба ҳикмат) илм оиди қонунҳои умумии инкишофи табиат, ҷамъият ва тафаккур, таълимот оиди ҳастии инсон ва усулҳои маърифати олам мебошад. Фалсафа дар асрҳои 7-6 п.а.м. ҳамчун ҷойгузини мифология (асотир) ва дин-шаклҳои ягонаи…
Муфассалтар » -
Саръазоҳо ва аъзохои пайрави ҷумла
Саръазоҳои ҷумла Мубтадо аъзои мустақилест, ки дар ҷумла сухан дар бораи он меравад. Мубтадо одатан бо исм, ҷонишин ва масдар ифода ёфта, ба саволҳои кӣ? ё чӣ? ҷавоб мешавад. Агар калимаҳои ифодакунандаи шахс ба вазифаи мубтадо омада бошанд, мубтадо ба саволи кӣ? (киҳо?), дар дигар ҳолатҳо ба саволи чӣ? (чиҳо?)…
Муфассалтар » -
Ҷумла чист? Намудхои Ҷумла дар забони тоҷики
Ҷумла чист? Намудхои Ҷумла дар забони тоҷики Ҷумла Ҷумла воҳиди асосии нутқ ба шумор меравад. Мубодилаи афкор танҳо ба воситаи ҷумла ба амал меояд. Ҳангоми мубодилаи фикр гӯянда дар назди худ метавонад ҳар гуна мақсад гузорад: доир ба ягон чиз маълумот диҳад, ягон ҳодисаро нақл кунад, фикреро тасдиқ ё рад …
Муфассалтар » -
Маълумоти умумӣ дар бораи сифат
Маълумоти умумӣ Сифат аломат ва чигунагии прсдметро мефаҳмонад. Аломатҳои хоси он одатан дар дохили ибора равшан зоҳир мегардад. Сифат дороӣ хусусиятҳои зерин мебошад: семантикаи махсус: исм агар предметро ифода кунад, сифат аломат, хусусият ва нисбати чизе ё шахсеро ба чизе ё шахсе мефаҳмонад: шахри зебо, роҳи поҳамвор, марди доно, корҳои…
Муфассалтар » -
Исм. Маълумоти умуми дар бораи исм
1 Исм ҳиссаи нутқест, ки предмет ва мафҳумҳои предметонидашударо ифода менамояд. Маънои предметии исм ба воситаи категорияҳои муайяниву номуайянӣ ва шумора ифода мешавад. Исм ҳамчун ҳиссаи нутқ номи чизҳои конкрет (санг, об, замин, дарахт, девор), шахс (одам, падар, духтар, мард), ҷонварон (гӯсфанд, моҳӣ, каждум, гург, паланг), ҳодисаву воқеа (борон, шӯриш,…
Муфассалтар » -
Калимасозии исм
Калимасозии исм 191. Таҳлили таркиби морфологии калима аз вазифаҳои асосии морфология ба шумор меравад. Калима ҳамчун унсури маънодор ва дорои мафҳуми муайян аз воҳидҳои мураккаби нутқ ба шумор меравад. Дар калима баробари маънои лугавӣ як ва ё якчанд маънои грамматики таҷассум ёфта метавонад. Аз ин рӯ, исмҳои зиёде ҳастанд, ки…
Муфассалтар » -
Имлои исм
Имлои исм 1.Баъзе исмхо ду тарзи навишт доранд: 1) исмхое, ки бо хамсадои х ва й анчом меёбанд: Гоҳ-гаҳ куй-ку Гуноҳ-гунаҳ муй-му Коҳ-каҳ пой-по Моҳ-маҳ руй-ру Шоҳ-шаҳ шуй-шу Рох-рах хуй-ху Сиёҳ-сияҳ сарой-саро Рубоҳ-рубаҳ ой-о 2) ба далели бархурди харфхои ч-х, г-ч, п-ф, д-з…
Муфассалтар » -
Зарф. Категорияи морфологии зарф
Зарф ҳиссаи мустақилмаънои нутқ буда, ҳолат, тарз, вақту ҳангом, маҳаллу макон, сабабу мақсади кору ҳаракатро шарҳу эзоҳ медиҳад. КАТЕГОРИЯИ МОРФОЛОГИИ ЗАРФ Аломатҳои морфологии зарф аз инҳо иборатанд: Зарф ҳиссаи мустақилмаънои нутқ буда, тағир намеёбад, яъне категорияи ҷамъ надорад. Гурўҳи калони зарфҳо дараҷаи қиёсӣ доранд: Вай зудтар харакат кард, ки ба…
Муфассалтар » -
Замонҳои феъл
Замонҳои феъл Чунон ки дида шуд, феъл ҳамчун мураккабтарин ҳиссаи нутқ дорои доираи васеи маъноӣ ва муносибати грамматики мебо-шад, ки он дар шаклҳои феълӣ, тарзҳо, намудҳо, сиғаҳо ва замонҳои феъл ифода меёбад. Замони феъл муносибати амалро ба ҳапгоми нутқ ва ё ба лаҳзаи дигари дар нутқ зоҳиршуда нишоп медиҳад. Феъл…
Муфассалтар » -
Тавсифи сангҳои қиматбаҳо
Сангҳои қиматбаҳои Тоҷикистон — лаъл, лоҷвард, фирўза ва дигарҳо аз замонҳои қадим машҳуранд. Алмос (бриллиант), ёқути кабуд (сапфир), ёқути сурх (рубин), хризоберилл, алоксандрит (зумрад), лаъл (шпинели асил) ба гурўҳи сангҳои қиматбаҳои худранги дараҷаи якўм дохил мешаванд. Мутаасифона, дар Тоҷикистон аз ҷумлаи сангҳои дараҷаи якум то ҳол ба ҷўз лаъл дигар…
Муфассалтар » -
Ҳолати ҳозира ва дурнамоии рушди саноати кӯҳи
Пайдоиши соҳаҳои саноат дар пешрафти ҷамъияти инсонӣ нақши хеле бузург бозид. Инқилоби илмӣ – техникӣ ба ҳар восита ба инкишофи саноати тамоми давлатҳои дунё таъсири амалӣ расонид. Ин суръати инкишоф дар асри ХХ ба авҷи баланди худ расид. Махсусан, баъди ҷанги дуюми ҷаҳонӣ соҳаҳои боз ҳам мураккаби саноат пайдо шуданд.…
Муфассалтар » -
Захираҳои обӣ ва истифодаи оқилонаи онҳо
Об ҳамчун сарвати табиӣ ва аҳамияти он Сарчашмаҳои оби тозаи кўраи Замин, аз ҷумла Тоҷикистон Манбаъҳои ифлосшавӣ ва роҳҳои муҳофизати обҳои ширин Усулҳои тоза намудани обҳо Сабабҳои норасоии оби тоза ва оқибатҳои он Об яке аз сарвати бебаҳои табиат буда, элементи асосии ҳаёт ба шумор меравад. Организмҳои зинда бе ин…
Муфассалтар » -
Гурӯҳи металҳои ранга
Ба ин гурӯҳ металҳои мис, рӯҳ, сурб, алюминия, магний, қалъагӣ, симоб, сурма, висмут дохил мешаванд. Тоҷикистон дорои захираҳои боӣ маъдани металҳои ранга мебошад. Аз замонҳои қадим сурб, рӯҳ ва мис дар соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ истифода бурда мешаванд. Аксарияти конҳои маъдани сурб ва рӯҳ дар Шимолӣ республика асосан дар Қарамазор…
Муфассалтар » -
Гурӯҳи металҳои асил ва элементҳои гурӯҳи платиндор
Ба ин гурӯҳ металҳо тилло, нуқра, платина ва элементҳои гурӯҳи платинадор дохил мешаванд. Тилло — ҳамчун филизаи гаронбаҳо тимсоли қудрати моддии мамлакат мебошад. Тилло металли нодир аст. Ба таъсири обу ҳаво ва модаҳои химиявӣ устувор буда, дорои ранги хоси дилрабост. Дар техника, тиб ва заргарӣ ҷои махсусро ишғол мекунад. Беҳуда…
Муфассалтар » -
Ноҳияи иқтисоди Кӯлоб
Ноҳияи иқтисоди Кӯлоб Ин ноҳияи иқтисодӣ дар қисмати Ҷанубу ғарбии Тоҷикистон воқеъ гардида шароитҳои хоси табиию географиро дорост. Масоҳати он ба 12,6 км квадрати баробар буда релефи муракаб дорад. Баландии миёнаи куҳу қатор куҳҳо аз 500то 2300 метр расида, дар қисмати шимолу шарқии ин нишондиҳанда аз 2500 то 4000…
Муфассалтар » -
Ноҳияи иқтисоди Суғд
Ин ноҳияи иқтисодӣ дар шимоли ҷумҳурӣ ҷойгир шудааст. Масоҳатати он 26,88 ҳазор километри мураббаъро ташкил менамояд. Сатҳи ҳамвориро адирҳо начандон баланд халалдор менамоянд. Онҳо ҳамчун як силсилаи баландӣ аз Ҷанубу Ғарб ба самти Шимолу Шарқ тӯл кашидаанд: баландии Деҳмой, Исфосор, Оқбел, Оқҷар, Қизилҷар. Баландии мутлақи онҳо 400-100метрро ташкил менамояд. Дар…
Муфассалтар » -
Ноҳияи иқтисоди Вахш
Ноҳия ҳудуди ҷанубу ғарбии Тоҷикистонро фаро мегирад. Масоҳати он 12 ҳазор километри мураббаро ташкил менамояд. Ноҳия аз шимол бо ноҳияи иҷтисоди Ҳисор, дар шарқ бо ноҳияи Кулоб, дар ҷануб бо давлати Афғонистон ва дар ғарб бо Ӯзбекистон ҳамдуд мебошад. Дар байни ноҳия ва давлати Афғонистон ва истгоҳи Тирмизи Ӯзбекистон ба…
Муфассалтар » -
Ноҳияи иқтисоди Рашт
Ноҳияи иқтисоди Рашт Рашт кишвари куҳсор аст. Масоҳати он 17,1ҳазор километри мураъбаро ташкил менамояд. Қисми асоси онро қатор кӯҳҳо ишғол кардааст. Ин ҳолат ба мавқеъи иқтисоди ба ноҳия таъсири калон мерасонад. Ноҳия дорои релйефи мураккабаст. Дар ин ҷо чандин водиҳои калону хурд мавҷуданд, ки онҳоро аз ҳамидигар қаторкӯҳо ҷудо менамоянд.…
Муфассалтар » -
Мавқеи географӣ ва соҳаи иқтисодӣ ба шароит ва сарватҳои табии Тоҷикистон
Мавқеи географӣ ин дар сатҳи замин нисбат ба якдигар воқеъ гардидани объект, маҳал ва қаламравро ифода менамояд. Он бо тарзҳои гуногун, табиӣ, риёзӣ, геополитикӣ муайян карда мешавад. Бо тарзи риёзӣ дар байни кадом арзу тўл воқеъ гардидани объект, маҳал ва ё масоҳат муқаррар карда мешавад. Аз нигоҳи географияи табиӣ бошад,…
Муфассалтар » -
Давраҳои ташаккулёбии саноати кўҳӣ дар ҷумҳурӣ
Чорабиниҳои иқтисодие, ки дар Тоҷикистон аз январи соли 1992 гузаронида шуд, вазъияти сиёсию иқтисодиро ба куллӣ тағйир дод. Ҳоло ҷараёни барқароркунии иқтисодиёти бозоргонӣ ниҳоят вазнин гузошта истодааст. Ҷанги шаҳрванди ба ин ҷараён мушкилотҳои навро илова намуд. Бисёр корхонаҳои саноатӣ дар натиҷаи бесарусомонӣ, талаю тороҷ шуда, ба яғмо бурда шуданд. Кори…
Муфассалтар » -
Тавсифи саноати ҷангал ва коркарди чуб
Тавсифи умумии саноати ҷангал. Рушди ин соҳаи саноат бештар дар мавҷуд будани захираҳои ҷангал алоқаманд буда, иншоотҳои он дар ноҳияҳои аз сарватҳои ҷангал бой ҷойгир карда мешаванд. Ҷангал на танҳо ашёи хоми саноатӣ, балки хокро аз эрозия ва бодхўрдашавӣ эмин дошта, пеши роҳи шусташавии соҳилҳо, намии замин ва кишзорҳоро аз …
Муфассалтар » -
Географияи чорводории Точикистон
Географияи чорводории Точикистон Чорводори . Кирмакпарвари. Замбур парвари Аспарвари. Чорводорӣ дар таркиби соҳаҳои хоҷагии қишлоқ баъди пахтакорӣ соҳаи калонтарин ба шумор меравад. Зиёда аз 70 % заминҳои хоҷагии қишлоқро чарогоҳо ташкил медиҳанд. Аҷдодони точикон тули асрҳо навъҳои нави чорворо (гўсфанди ҳисорӣ, аспи хатлонӣ, қутоси бадахшони ва ғайра) ба вуҷуд овардаанд,…
Муфассалтар » -
Пешгӯихои демографии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон
Омузиши акидаи ахоли дар хусуси танзими оила. Банақшагирии оила хамчун танзими дохилиоилавии тавлиди кӯдак дар Чумхурии Точикистон дар байни солхои 80-ум бошиддат пахн гардид. Ақидаи «танзими оила» аз чониби қисме аз ахолии ноогохи Точикистон хамчун тадбири номатлуб пазируфта мешуд. Натичаи чандан конфронсхои бахшида ба ин мавзӯъ нимаи дуюми солхои 80-ум…
Муфассалтар » -
Зиччии аҳолии кураи замин
Аҳолӣ дар кураи Замин нобаробар ҷойгир шудааст. Ҳоло 70% тамоми аҳолии кураи Замин дар 7% хушкӣ зиндаги мекунанд. Аз 149 млн км2 хушкии сайёра дар 22,4 млн км2 ё ин ки дар 15% он аҳолӣ доимӣ истиқомат намекунад. Ба чунин минтақаҳо ҷазираи Греландия (ғайр аз қисми ҷанубии ҷазира), қисми шимолии…
Муфассалтар »