Адабиёти точик
-
Саъдии Шерози (1184-1292)
Саъдии Шерози (1184-1292) Асарҳои Саъдӣ хазинаи суханҳои пурҳикматанд. Саъдӣ шоир ва нависандаи рӯйиҷаҳонист. С.Айнӣ Муслиҳидцин Саъдии Шерозӣ соли 1184 дар Шероз ба дунё омадааст. Пас аз таҳсили ибтидоӣ дар мадрасаи «Низомия»-и Бағдод хондааст. Саъдӣ саёҳатро дӯст медошт. Ӯ дар бисёр шаҳрҳои Ирону Арабистон буда, ҳангоми сафар бо одамон ошно шуда,…
Муфассалтар » -
Аттори Нишопурӣ (1119-1221)
Аттори Нишопурӣ (1119-1221) Абуҳомид Фаридуддин Аттор соли 1119 дар шаҳри бостонии Нишопур дида ба ҷаҳон бикшуд. Ӯ бештарин илмҳои замонашро омӯхт, шуҳрату мақоми хосса пайдо кард ва яке- аз пешвоёни тариқати тасаввуф гардид. Аттор умри зиёд дид ва соли 1221 аз дасти Чингизиён ба қатл расид. Перомуни қатли Шайх Аттор…
Муфассалтар » -
Аҳмади Ҷомӣ (1049-1141)
Аҳмади Ҷомӣ (1049-1141) Аҳмад ибни Абулҳасан соли 1049 дар Ҷом ба дунё омадааст. Ба ҳамин хотир ӯ бо номи Аҳмади Ҷомӣ машҳур аст. Дар Афғонистон бо номи ин деҳ вилояти Ҷом низ мавҷуд аст. Аз он ҷо шахсиятҳои маъруфи фарҳангию адабӣ мисли Абдуллоҳи Ансорӣ, Абдураҳмони Ҷомӣ ва дигарон сар боло…
Муфассалтар » -
Саъдуддини Варовини
Саъдуддини Варовини Саъдуддин нависандаи хушзавқ ва донишманди тавоное будааст. дар нимаи дуюми асри XI ва нимаи аввали асри XII зиндагӣ кардааст. Нависанда илмҳои маъмули замонаро аз худ намудааст. Махсусан, аз таърих ва фарҳанги гузапггагони хеш огоҳии комил доштааст. Саъдуддин аз хурдсолӣ ҳикоёту масалҳои халқӣ, нақлу ривоят, зарбулмасалу мақоли мардумиро аз…
Муфассалтар » -
Низомулмулк
Низомулмулк (1017-1092) Абӯалӣ Ҳасан ибни Алӣ ибни Исҳоқи Тӯсй, ки бо номи Низомулмулк машҳур аст, соли 1017 дар деҳаи Радакони вилояти Тӯс ба дунё омадааст. Таҳсили ибтидоияшро дар Тӯс гузаронида хату савод пайдо мекунад ва дар ҳамон ҷо дар назди донишмандони бузург илмҳои гуногуни замонаашро ба хубӣ аз худ менамояд.…
Муфассалтар » -
Пандхои судманд аз асарҳои насри
Айби мардум бипуш! Ва дин ба дунё мафурӯш! Ҳар кӣ ин даҳ фазилат шиори худ созад дар дунёву охират кори худ созад: бо Худо бо сидқу бо халқ боинсоф; бо нафс бо қаҳру бо дарвешон ба лутф; бо бузурғон ба хидмату бо хурдон ба шафқат; бо дӯстон ба насиҳату бо…
Муфассалтар » -
Зафарномаи Абуали ибни Сино
Дар рузгори Анӯшервони Одил1 ҳеҷ чиз аз ҳикмат азизтар набуда ва ҳукамои он аср ҳама парҳезгор будаанд. Як рӯз Анушервон Бузургмеҳрро талаб кард ва гуфт: — Мехоҳам сухане чанд муфид, дар лафз андак, маонӣ бисёр ҷамъ созй, чунон, ки дар дунё ва уқбо судманд бошад. Бузургмеҳр як сол муҳлат хост…
Муфассалтар » -
Абуали Ибни Сино (980-1037)
Абуали Ибни Сино (980-1037) Имрӯз бикун чу метавонӣ коре, Фардо чӣ кунӣ чу натвонӣ кардан. Нӯҳ бинни Мансури Сомонӣ сахт бемор гардид. Дар муолиҷаи ӯ табибон ноилоҷ монданд. Ҳарчанд саъю кушиш намуданд, бемор шифо намеёфт. Пас аз ҳар гӯшаю канори кишвар ва ҳатто мамлакатҳои дигар табибони номдорро даъват карданд, вале…
Муфассалтар » -
Хусусиятҳои назму наср ва радифу қофия
Маънои назм ба низом даровардан аст. Назм бо якчанд хусусияти худ аз наср фарқ мекунад. Аввал, дорои вазн ва оҳанги махсус аст. Дувум, радифу қофия дорад. Масалан, барои исбот байти зерро аз назар мегузаронем: Хдр бод, ки аз сӯи Бухоро ба ман ояд, Бо бӯи гулу мушку насими суман ояд.…
Муфассалтар » -
Абуабдуллохи Рудаки
Абуабдуллоҳи Рудаки (858-941) Он кас, ки шеър донад, донад, ки дар ҷаҳон, Соҳибқирони шоирӣ устод Рӯдакист. Низомии Арӯзӣ Гар саре ёбад ба олам кас ба некӯшоирӣ, Рудакиро бар сари он шоирон зебад сарӣ. Рашидии Самарқандӣ Бахорон буд. Ҳама ҷо ғарқи гул. Дар лаби анҳору боғу даман сабзаю себарга доман паҳн…
Муфассалтар » -
Хичо, Рукн ва Вазни Шеър
Ҷумла аз калима ва ибораҳо сохта шуда фикри томро ифода мекунад. Калима бошад, аз ҳиҷо ва овозҳо сохта мешавад. Масалан, калимаи адабиётро гирем. Ин калима аз чор ҳиҷо иборат аст: а-да-би-ёт. Ҳамин тавр, дар калима микдори ҳиҷоҳо ба микдори садонокҳо вобаста аст. Бинед, дар калимаи адабиёт чор садонок омадааст (а,…
Муфассалтар » -
Луқмони Ҳаким
Буд-набуд дар замонҳои қадим Луқмони Ҳаким ном як шахси донишманде буд. Як руз подшоҳи мамлакат Луқмони Ҳакимро ҷеғ зада гуфт: Мегӯянд, ки ту бисёр одами доною ҳунарманд ҳастӣ, як чизи нав соз, ки ҳеҷ вақт онро касе насохта бошад. Луқмони Ҳаким бисёр фикр карда тухми кирмакро ёфт, парвариш кард, пилла…
Муфассалтар » -
Образи бадеӣ
Образ калимаи русӣ буда, маънои сурат, симо ва нақшро дорад. Нависанда маҷмӯи хислату характери ашхоси алоҳидаро омухта, пас онҳоро дар симои як шахси алоҳида дар раванди ҳодисаю воқеаҳои мухталиф нишон медиҳад. Ба ҳамин восита адиб образи инсонро меофарад. Чунон ки В.Г.Белинскиӣ мегӯяд: «Адиб бо образҳо фикр мекунад, вай ҳақиқатро исбот…
Муфассалтар » -
Хикояи Савоби Нимта Нон
Рӯзе як одам аз роҳе гузашта истода буд, ки ба санге пешпо хӯрду нохунаш хун шуд. «Боз дигар одамҳо ҳам пешпо нахуранд» гуфта, мардак сангро аз роҳ гирифта партофтанӣ шуда дид, ки аз таги санг як хишти пухта менамояд. Хиштро бардошт, аз таги он як сандуқча баромад. Калиди сандуқча дар…
Муфассалтар » -
Афсонаи Дехкон ва Кузаи Зар
Рузе як деҳқон дар саҳро ҷуфт меронд. Нохост аз замин як кузаи зар баромад. Деҳқон дар умраш тиллоро надида буд ва бисёр камбағалона зиндагӣ мекард. Вай хурсанд шуда, даррав онро аз замин гирифту ба як ҷуволча1 андохт ва дар як ҷоӣ пинҳон кард. Дар ҳамин вақт саворе аз дур намоён…
Муфассалтар » -
Муболиға чист?
Муболиға яке аз санъатҳои маъмули адабиёти хаттӣ ва шифоҳист. Дар забони гуфтугӯӣ бештар истифода мешавад. Масалан, имузгор шогирдеро таъриф карда гӯяд: — Қодир бисёр бачаи доно, ҳамаи асарҳои бадеиро хондааст. Албатта, Шумо сари андеша меоед, ки омӯзгор аз ҳад гузаронд, муҳобот кард, муболиға намуд. Қодир ҳамаи асарҳои бадеиро хонда наметавонад.…
Муфассалтар » -
Афсонаи «Эрачи тилисмшикан»
Дар яке аз мамлакатҳои Шарқ марди ҳунарманде буд, ки Хирадманд’ ном дошт. Вай дар Хатлон2 зиндагӣ мекард. Чанде нагузашт, ки ӯ дар ҷанги деву турониён асир гардид ва аз вай дигар хабаре нащуд. Ӯ як писар ва чор духтар дошт. Писараш дусола буд ва Эраҷ ном дошт. Аз хурдсолӣ дар…
Муфассалтар » -
Афсона чист?
Афсона яке аз жанрҳои қадимии эҷодиёти даҳонакии халқи тоҷик ба ҳисоб меравад. Бисёр муҳаққиқони фолклоршинос пайдоиши жанри афсонаро ҳануз ба оғози ҷамъияти ибтидоӣ нисбат додаанд. Афсонаҳои қадим мувофиқи тахайюлоти оддии одамон дар бораи ҳодисаю воқеаҳои хаёлангез ва дур аз ҳақиқат эҷод шудаанд. Дар онҳо деву аҷина ва дигар ашёҳое, ки…
Муфассалтар » -
Фарки адабиёти шифохи аз китоби
Адабиёти бадеӣ асосан ду навъ мешавад: а) адабиёти шифоҳӣ; б) адабиёти китобӣ. Дар ҷомеа аввал адабиёти шифоҳӣ, яъне фолклор замонҳое, ки ҳанӯз хат вуҷуд надошт, пайдо шуда буд. Одамон ғаму шодӣ, орзую омоли хешро даҳонӣ, бадоҳатан дар нақлу ривоятҳо, афсонаю асотирҳо, суруду таронаҳо баён мекарданд. Ин гуфтаҳо аз авлод ба…
Муфассалтар »