Омилхои биотики

Ба растанӣ натанҳо омилҳои табиати ғайри зинда, балки организмҳои зиндаҳам таъсир мераасонад. Микро организмҳо, ҳайвонот, одам ва растанӣ ба ҳамдигар таъсир мерасонанд. Таъсири одам ба олами наботот ҳаматарафа мебошад, ки онро ҳамчун омили антропогенӣ, дида баромадан лозим меояд. Дар ҳаётӣ растани микроорганизмҳои, ки дар хок ҷойгиранд, роли калон мебозанд. Дар натиҷаи фаъолияти онҳо дар хок процессҳои мураккаби биохимиявӣ ба амал меоянд, ки барои таҷзияшавии моддаҳои огганикӣ ва ба минерал табдил ёфтани онҳо ёрӣ мерасонанд. Дар табиат алоқаи растаниҳои олӣ ба растаниҳои ибтидоӣ васеъ паҳн гардидааст (симбиози растаниҳои намуди лeбиёҳо бо бактерияҳо, ки нитрогенро аз ҳаво азхуд мекунанд: симбиози абсабҳо бо замбурeғҳо – лишайникҳо ва ғайра). Ба сабзишу инкишофи растанӣ калиҳои замбурeғӣ (занг, сиёсарак, шабнами ордак ва ғайра) таъсири калон мерасонанд. Ба растаниҳо баъзе ҳашаротҳо низ зарар мерасонанд, малахҳо гамбусаки колорадӣ ва ғайра. Вале бисёр ҳашаротҳо гарднокунандагони растаниҳои пeшида тухм буда, ба паҳншавии тухми онхо ёри мерасонанд, (мeрчаҳо). Ба растаниҳои олӣ ҳайвоноти ширҳeр таҳсири зeр мерасонанд. Дар баъзе райоҳо бузҳо дар майдонҳои васеъ буттазорҳоро решакан карда нест мекунанд. Муддати дароз дар як ҷо чаронидани чорво воиси тағир ёфтани таккиби хелҳои растаниҳои марғзор мешавад. Ба таври омави сабзидани чунин растаниҳо, монанди шулха марғзорро ба чарого табдил намедихад. Роли юрмонхо курмушҳо, ки ба просесҳои хокташкилёбӣ таъсир расонда, барои сабзиши растанӣ шароити мусоит ба вуҷуд меоранд, хеле калон аст.

Худи растаниҳо ҳам ба якдигар таъсир мерасонанд. Таъсири бевосита ва бовосита шуданаш мункин аст. Таъсири бевосита дар мубориза барои ғизо, равшанӣ зоҳир мегардад. Решаи баъзе растаниҳо маҳсули мубодила – метаболитҳо ҷудо мекунад, онҳо ба растаниҳо дигар таъсири мусбат ё манфиӣ мерасонанд. Масалан, аз эл ба листвениса, дарахти булут ва липа ҷангалҳои ба вeҷуд овардан мункин аст. Дарахтони санавбар ва бузина якдигарро азоб медиҳанд. ҳатто дарахтони буридаҳам ба ҳамдигар таъсир мерасонанд. Масалан, марворидгул, ливондар (ландғш)-ро дар гулдони алоҳида парвариш мекунанд, чунки моддаҳои ҷудо кардаи онҳо ба дигар растанӣ зарар мерасонанд. Баъзе растаниҳо ҳашарот меҳуранд ва бо худи ҳамин элементҳои дар асоси ғизо минерали мавҷуд нобударо пурра мекунанд (дар тереторияи мамлакати мо – росиянка, дар ҷангалҳои тропикӣ – непентез ва венерикаи пашадорак).