-
Фаҳмиши фалсафии материя
Категорияи материя дар низоми фалсафаи материалистӣ.Ташаккули фаҳмиши илмӣ-фалсафии материя.Илми муосир оид ба сохтори системавии материя. Категорияи материя дар низоми фалсафаи материалистӣ. Мафҳуми «ҳастӣ» мушаххасияти худро пеш аз ҳама дар мафҳуми «материя» соҳиб мешавад. Проблемаи материя ва мафҳуми он дар тулии таърихи фалсаф аз ҷониби файласуфони материалист кор карда шудааст. Дар…
Муфассалтар » -
Фалсафа, доираи проблемаҳо ва нақши он дар ҷомеа
Мафҳуми ҷаҳонбинӣ. Хусусиятҳои ҷамъиятӣ-таърихии ҷаҳонбинӣТаркиб ва зинаҳои ҷаҳонбинӣШаклҳои (тип, навъ) таърихии ҷаҳонбинӣ Мафҳуми ҷаҳонбинӣ. Хусусиятҳои ҷамъиятӣ-таърихии ҷаҳонбинӣ Ҷаҳонбинӣ як қисмати таркибии шуур ва маърифати инсон мебошад. Ҷаҳонбинӣ-маҷмӯи ақоиди умумӣ роҷеъ ба воқеият, табиат, ҷамъият, мақоми инсон дар ҷомеа, тазоҳури ақидаҳои мазкур дар рафтору амалиёти онҳо мебошад. Мафҳуми ҷаҳонбинӣ нисбат ба…
Муфассалтар » -
Фалсафа ҳамчун илм
Фанни фалсафа ва таркиби донишҳои фалсафӣ.Масъалаи асосии фалсафа ва ду паҳлуи он.Мақоми фалсафа дар низоми фарҳанг. Вазифаҳои фалсафа.Фалсафа ва илм. Мафҳуми ҷаҳонбинии илмӣ-фалсафӣ. Фанни фалсафа ва таркиби донишҳои фалсафӣ. Фалсафа (Философия) аз калимаҳои юнонии fileo (phileo) – дӯст медорам ва sofia (sophia) – ҳикмат гирифта шуда, маънии ҳикматдӯстӣ, муҳаббат ба…
Муфассалтар » -
Тарз ва шаклҳои мавҷудияти материя
Мафҳуми ҳаракат. Ҳаракат ва материя.Типҳо ва шаклҳои асосии ҳаракат.Фаҳмиши фалсафии фазо ва вақт. 1. Мафҳуми ҳаракат. Ҳаракат ва материя. Дар фалсафа, таҳти мафҳуми ҳаракат ҳамаи шаклҳои тағйирёбӣ, аз оддитарин ҷойивазкунии маконии предметҳо оғоз карда, то тафаккури инсоният фаҳмида мешавад. Ҳаракат тарзи мавҷудияти материя, хосияти асосӣ ё худ атрибути материя мебошад.…
Муфассалтар » -
Ояндабинии иҷтимоӣ ва муаммоҳои куллии замони муосир
Мафҳуми ояндабинии иҷтимоӣ. Меъёрҳои илмӣ ва эътимодбахши он.Усулҳои асосии ояндабинӣ.Муаммоҳои куллии замони муосир ва роҳҳои ҳалли онҳо. 1.Мафҳуми ояндабинии иҷтимоӣ. Меъёрҳои илмӣ ва эътимодбахши он. Пешгӯӣ – дониш дар бораи оянда, яъне дониш дар бораи он аст, ки ҳануз дар воқеият вуҷуд надошта, фақат дар шакли заминаҳои имконпазирии айнию зеҳнии…
Муфассалтар » -
Назария (консепсия)-и диалектикии инкишоф
Диалектика ҳамчун таълимот дар бораи робитаҳои кулл ва инкишоф.Мафҳуми қонун ва категорияҳо.Таснифи умумии категорияҳои диалектика.Робитаҳои таркибии ҳастӣ (ҷузъ ва том), унсур ва система (низом), мазмун ва шакл.Робитаҳои сабабӣ. Назарияи сабабият.Категорияҳои ғояи маърифатидошта (фард, махсус, кулл, моҳият ва зуҳурот).Категорияҳои айният, тафовут, ваҳдат. Баҳамзидҳо ва зиддият.Зиддиятҳои диалектикӣ. Типҳои асосии зиддият.Қонуни ягонагӣ ва…
Муфассалтар » -
Навъхои таърихии фалсафа
Фалсафаи антиқа. Пайдоиши тафаккури фалсафӣ ва заминаҳои фарҳангӣ-таърихии он.Хусусиятҳои кайҳонмарказии фалсафаи атиқа.Таълимот оид ба ҳастӣ.Ташаккули диалектикаи атиқа. 1. Пайдоиши тафаккури фалсафӣ ва заминаҳои фарҳангӣ-таърихии он. Пайдоиши фалсафа амалан ба қарни VI то милод рост меояд, ки дар давлатҳои Шарқи Қадим (Ҳиндустон ва Чин) ва Юнон интиқол аз ҷаҳонбинии мифологӣ ба…
Муфассалтар » -
Муаммои инсон дар фалсафа
Табиат, моҳият ва таиноти инсон.Ҷанбаҳои биологӣ ва иҷтимоӣ дар инсон.Инсон ва инсоният. Таносуби ҳаёт ва марг. Табиат, моҳият ва таиноти инсон. Ба ақидаи академик Т.И. Ойзерман «… то он даме, ки инсоният вуҷуд дорад, масъалаи инсон замонавӣ ва доғи рӯз аст». Мувофиқи илми табиатшиносӣ ва антропологияи муосир инсон намояндаи типи…
Муфассалтар » -
Маърифат ва эҷодиёти илмӣ
Нақша Мафҳуми маърифат. Субъект ва объекти маърифат.Ваҳдати маърифати ҳиссӣ ва ақлӣ.Масъалаи ҳақиқат дар фалсафа.Маърифати илмӣ ва хусусиятҳои хоси он.Зинаҳои таҷрибавӣ ва назариявии маърифати илмӣ.Хусусиятҳои маърифати иҷтимоӣ.Методҳои маърифати илмӣ.Мафҳуми эҷодиёти илмӣ.Мақоми интуитсия (фаросат) дар маърифат. Мафҳуми маърифат. Субъект ва объекти маърифат. Назарияи маърифат (Гносеология) ин бахши фалсафиест, ки дар он табиати…
Муфассалтар » -
Акидахои философхо оиди фалсафаи марксизм
Ф.А. Степун (1884-1965, файласуфи дар мусофират зистаи рус ) : «Тафсири сотсиализм ва роҳе, ки Ленин ҳамчун назариётчӣ ва тактик ба он ворид сохта буд, қабл аз ҳама далели он аст, ки доҳии инқилоби ҷаҳонӣ ( Ленин ҳамин тавр ҳам эҳсос мешавад) на танҳо инқилобчии муқаррарии рус, балки инсони типии…
Муфассалтар » -
Сарнавишти таълимоти Маркс дар Россия ва марксизми рус
Муносибати файласуфони рус ба марксизм гуногунназар ва ихтилофоҳанг буда, аз бисёр ҷиҳат ба мавқеи фалсафии онҳо ва муҳити иҷтимоӣ-таърихии мушаххасе, ки он ҷо раванди азбар кардан, ҳалу фасл ва пазируфтани идеяҳои марксистӣ сурат мегирифт, вобаста буд. Бисёре аз файласуфони рус, ки эҷоди андешаҳои фалсафӣ ва оғоз шудани мавқеи фалсафиашон ба…
Муфассалтар » -
Марксизми ҷадид: «диалектикаи гуманистӣ» ва равияи «сийентизм»
Марксизми ҷадид ё неомарксизм истилоҳи шартии маҷмӯи ҷараёнҳои марксистӣ ва майлони марксистӣ доштаро ифода мекунад, ки ҳам ба капитализм ва ҳам ба «сотсиализми воқеии» солҳои 30-80 ум ва идеологияи марксистӣ-ленинии он, назари танқидӣ дорад. Неомарксизм аз марксизм ба он фарқ мекунад, ки дар консепсияи чапрадикалии намояндагони он идеяҳои алоҳидаи психоанализ…
Муфассалтар » -
Марксизми ғарб — равияи мутазоди «марксизми шарқӣ»
Ибтидои асри 20 дар Аврупои ғарбӣ «марксизми ғарб» дар симои Антонио Грамши, Дёрд Лукач, Карл Корши ва диг. эҷод мегардад, ки дар баробари «марксизми шарқӣ» ҳамчун равияи мутазод ҳисобида мешавад. Антонио Грамши (1891-1937) асосгузори Партияи Коммунистии Италия, яке аз шинохтатарин марксисти Аврупои Ғарбӣ, ки ёздаҳ соли охири умри кӯтоҳашро дар…
Муфассалтар » -
Марксизми Аврупои Ғарбӣ
Марксистон — назариётчиёни Интернатсионали Барои фалсафаи асри 20 чунин идеяҳои К.Маркс аз қабили назар ба қонунҳои иҷтимоӣ ҳамчун раванд, тадқиқи танқидии меҳнати бегонашуда, шарҳи озодӣ ҳамчун раҳо ёфтану озодшавӣ аз муқаррароти тоқатфарсо дар шароити феълан вуҷуддоштаи объективӣ, нуқтаи назари он ки илми иҷтимоӣ хамчун назарияи интиқодии ҷамъиятӣ аст ва ғ.…
Муфассалтар » -
Масъалаи шуур, назарияи маърифат ва мантиқ
Бунёди методологии ҳалли масъалаи шуур ва консепсияи «масъалаи асосии фалсафа»-ро метавон дар осори муштаракан навиштаи К.Маркс ва Ф.Энгелс «Идеологияи немис», «Хонадони валиён…» ва ғайра дарёфт намуд. Ташаккули инсон ба марҳилаи аз худ намудани предметҳои тайёр ва гузаштан ба меҳнат алоқамандии зич дорад. Дар ҷараёни меҳнат таназзули инстинктивии (ғаризаи) бунёди психикаи…
Муфассалтар » -
Методи диалектики ва материализм
Бунёдгузорони марксизм диалектикаи Гегелро ҳамчун таълимоти ҳамаҷониба, ғанимазмун ва амиқ оид ба инкишоф баҳогузорӣ карда, онро бузургтарин бозёфти фалсафаи классики немис арзёбӣ намуданд. Хидмати бузурги Гегелро дар он диданд, ки ӯ бори аввал тамоми олами табиӣ- таърихӣ ва маънавиро ҳамчун протсесс, яъне дар ҳаракати муттасилу беист, тағйирот, инкишофу табодул дида,…
Муфассалтар » -
Фаҳмиши материалистии таърих
Таҳияю ба назми муайян ворид сохтани идеяҳои фаҳмиши материалистии таърих кӯшиши аввалини Маркс ва Энгелс дар роҳи эҷод намудани илми позитивӣ дар бораи ҷамъият ва таърих буд, ки муқобили фалсафаи пешин ва умуман фалсафа қарор дошт. «Заминаҳое, ки мо аз он шурӯъ мекунем беасос набуда, онҳо догма нестанд: онҳо заминаҳои…
Муфассалтар » -
Фалсафаи классикии марксизм
Таълимоти К.Маркс дар асри 19 пайдо шудааст, ки маданият ва замони эҷодшудани он дар ин таълимот баръало нақш гузоштааст. К. Маркс дар баробари Ф.Нитсше ва С. Кёркегор дар қатори он мутафаккирони бузургест, ки гузаришро аз фалсафаи классикӣ ба фалсафаи муосир анҷом дода, дар инқилоби бузурги маънавию идеологии замони муосир таъсири…
Муфассалтар » -
Фалсафа ҳамчун илм
С.1 Фанни фалсафа ва таркиби донишҳои фалсафӣ С.2 Масъалаи асосии фалсафа ва ду паҳлӯи он С.3 Мақоми фалсафа дар низоми фарҳанг. Вазифаҳои фалсафа С.4 Проблемаи метод дар фалсафа. Диалектика ва метафизика Фалсафа аз калимаи юнонии «филео» – дӯст медорам ва «софия» — ҳикмат гирифта шуда, маънояш «ҳикматдӯстӣ» ё саъю талош…
Муфассалтар » -
Фалсафа, ҳудуд, таъинот ва мақоми он дар ҷомеа
Фалсафа ҳамчун ҷаҳонбинӣ С.1 Мафҳуми ҷаҳонбинӣ. Хусусиятҳои ҷамъиятӣ- таърихии ҷаҳонбинӣ. С.2 Таркиб ва зинаҳои ҷаҳонбинӣ. С.3 Шаклҳои таърихии ҷаҳонбинӣ (асотир, дин ва фалсафа). Ҷаҳонбинӣ- маҷмӯи ақидаҳои умумӣ роҷеъ ба воқеият: табиат, ҷамъият, мақоми инсон дар ҷомеа, тазоҳури ақидаҳои мазкур дар рафтору амалиёти онҳо мебошад. Ҷаҳонбинӣ – умуман чун полудаву фишурдаи…
Муфассалтар » -
Шахс,Озодӣ ва Арзишхо
С.1. Мафҳуми шахс. Шахс ҳамчун объект ва субъекти ҳаёти ҷамъиятӣ. С.2. Зарурати таърихӣ ва озодии шахс. С.3. Мафҳуми арзиш. Таснифоти арзишҳо. * Барои маънидод кардани моҳияти мафҳуми «шахс», пеш аз ҳама, моҳияти инсонро ҳамчун мавҷуди иҷтимоӣ муайян кардан лозим аст, зеро шахсҳо танҳо дар ҷамъият вуҷуд дошта метавонанд. Шахсияти инсон…
Муфассалтар » -
Ҷомеа ҳамчун низоми худинкишофёбанда
С.1. Мафҳуми ҷомеа. Фаҳмиши материалистӣ – диалектики ҷомеа. С.2. Мафҳуми истеҳсолоти ҷамъиятӣ ва тарзи истеҳсолот. С.3. Диалектикаи қувваҳои истеҳсолкунанда ва муносибатҳои истеҳсолкунанда. С.4. Мафҳуми форматсияи ҷамъиятӣ- иқтисодӣ ва аҳамияти илмӣ- методологии он. С.5. Мафҳуми базис ва надстройкаи ҷамъиятӣ. Диалектикаи инкишофи онҳо. С.6. Мафҳуми сохтори иҷтимоии ҷомеа ва унсурҳои он. С.7.…
Муфассалтар » -
Маърифат ва эҷодиёти илмӣ
С.1. Мафҳуми маърифат. Субъект ва объекти маърифат. С.2. Ваҳдати маърифати ҳиссӣ ва ақлӣ. С.3. Масоили ҳақиқат дар фалсафа. 1. Маърифат (кал. ар. шинохтан, донистан) – ҷараёни иҷтимоӣ – таърихии фаъолияти эҷодии одамон буда, дониши онҳоро дар асоси инъикоси фаъоли олами воқеӣ ташаккул медиҳад ва дар заминаи он марому мақсади фаъолияти…
Муфассалтар » -
Шуур ҳамчун инъикоси воқеият ва фаъолияти ҷамъиятӣ
С.1. Мафҳуми шуур. Шуур ҳамчун инъикоси ҳастии олами материалӣ. С.2. Пайдоиши шуур ва моҳияти иҷтимоии он. С.3. Таносуби рӯҳониёт ва моддиёт. С.4. Шуури инфиродӣ ва шуури ҷамъиятӣ, робитаи диа – лектикии онҳо. С.5. Сохтори шуури ҷамъиятӣ ва дараҷаҳои он. С.6. Шаклҳои шуури ҷамъиятӣ ва меъёрҳои фарқияти онҳо. 1. Шуур (кал.…
Муфассалтар » -
Фаъолияти амалии инсон
С. 1. Амалия ҳамчун тарзи махсуси робитаи инсон ва олам. С. 2. Сохтори амалия. Ваҳдати ҷанбаҳои объективӣ ва субъективӣ дар амалия. С. 3. Шаклҳои фаъолияти амалии инсон. 1. Амалия (кал. ар.), ин фаъолияти моддӣ, ҳиссию предметии бо мақсади одамонест, ки барои дигаргун сохтани олами моро иҳота карда, табиату ҷамъият равона…
Муфассалтар » -
Муаммои инсон дар фалсафа
С.1. Табиат, моҳият ва таъиноти инсон. С.2. Ҷанбаҳои биологӣ ваиҷтимоӣ дар инсон. С.3. Инсон ва инсоният.Таносуби ҳаёт ва марг. 1. Дар улуми фасафа ва табиатшиносӣ мафҳуми табиат ба маънои мухталиф истифода мешавад. Ин мафҳум барои фаҳмиши фалсафаи инсон низ зарур аст. Тавассути он хусусиятҳои хоси инсонро ҳам ошкор сохтан мумкин…
Муфассалтар » -
Фалсафаи Гегел
Моҳияти фаъолиятию талаботии қобилият дар « Фалсафаи ҳуқуқ»-и Гегел Фалсафаи Гегел, ки андешаю арзёбии моҳиятии таърихи умумиҷаҳонӣ аст, дар баробари муайян кардани роҳи инкишофи афкори фалсафӣ мутазоддии мавҷудияти инсонро ҳамчун проблемаи марказии фалсафа баҳогузорӣ мекунад. Дар робита ба ин фаъолиятро ҳамчун самти бунёдии олами худинкишофёбанда ҳисобида, меҳнати инсонро дар ташаккули…
Муфассалтар » -
Фалсафаи ирратсионалии Нитсше
Яке аз симоҳои шинохтаи фалсафаи охири асри 19-и Аврупо,ки ирратсионализм ва «фалсафаи ҳаёт»-ро муаррифӣ мекунад, Фридрих Нитсше мебошад. Фаъолияти эҷодии ӯро одатан ба се давра ҷудо мекунанд. Ба давраи аввал асарҳое дохил мешаванд,ки ба фарҳанги юнонӣ ва умуман фалсафаи аттиқа алоқамандӣ доранд,ки «Тавлиди фоҷиа аз рӯҳи мусиқӣ», «Фалсафа дар марҳилаи…
Муфассалтар » -
Ташаккули фалсафаи ирратсионалӣ ва Метафизизикаи А.Шопенгауэр
Фалсафаи Гегел нуқтаи баланд ва хотимаи фалсафаи классикӣ буд,ки ба хирад ҳамчун нерӯи муайянкунандаю моҳиятии воқеият бунёд меёфт.Таҳти фалсафаи классикӣ самти умумӣ ва услуби идеявии тафаккур дар назар дошта мешавад,ки на танҳо муқаррароти бошууронаи файласуфони асрҳои 17-18, балки шароит ва механизмҳои эҷод ва тавлиди донишҳои фалсафии ин замонро инъикос менамояд.1…
Муфассалтар » -
Афкори фалсафии асримиёнагӣ ва эхё
1. Фалсафаи масеҳии асримиёнагӣ: патристика ва схоластика. Реализм ва номинализм. 2. Фалсафаи мусулмонии асримиёнагии Шарқ. 3. Хусусиятҳои асосии фалсафаи давраи Эҳё. 1. Фалсафаи масеҳии асримиёнагӣ: патристика ва схоластика. Реализм ва номинализм. Фалсафаи масеҳии асримиёнагии Ғарб қариб 1000-сол, аз асри V то XV тул кашидааст. Асрҳои I-IV давраи гузариш аз антиқа…
Муфассалтар »