Таърихи чахон
-
Санъати театрии Рим
Сарчашмаҳои театри Рими қадим. Аз охирҳои асри VI то милод Рим дар зери роҳбарии сенат, ки аз гражданҳои ашрофи Рим ба ҷумҳурии ашрофӣ мубаддал мегардад. Афзоиши ғуломдорӣ, муфлисшавии заминдорони хурд ва косибон муқовимати гурӯҳҳои иҷтимоӣ дар Рим дар асри I то милод аввал ба диктатураи ҳарбӣ ва баъд ба империя…
Муфассалтар » -
Шеър ва драматургияи Рим
Гай Метсенат Мелиос. Гай Метсенат Гелиос (аз лотинӣ — Gaius Maecenas Melissus) забоншинос ва драматурги асри I то милод мебошад. – Дар Сполетия таваллуд шудааст. Аз рӯи мақоми худ озод таваллудшуда буд, вале дар байни волидони ӯ ихтилоф ба амал омада, ӯро дар овони кӯдакӣ партофта мераванд. Номи мураббии Гай…
Муфассалтар » -
Хайкалтароши дар Рими Кадим
Ҳайкалтарошӣ дар Рими қадим, чун дар Юнони қадим, дар доираи анъанаҳои тасаввуроти устуворшудаи ҷомеаи ғулдомдорӣ рушду нумӯъ кардааст. Таъкид бояд кард, ки ин зуҳуроти таърихии маданияти рими қадим дар пайдарпаӣ – авввал дар Юнон, баъд дар Рим сурат гирифтааст. Ҳайкалтарошии Рим анъанаҳои устодони эллинистиро давом додаанд. Ҳайкалтарошии Рим дар рушди…
Муфассалтар » -
Санъати меъмори ва монументали дар Рим
Биносозии аввалин дар Рим аз рӯи усули этрусскӣ иҷро карда мешуд, шояд тавассути устоҳои этрусскӣ бошад. Аз ин рӯ, меъмории Рим аз замони тавлидёбии худ шакли маҳимтурини меъмори этрусскӣ – манораи сиркулярӣ,яъне нимдоираи сангини болопӯшида буд. истифодаи ин шакли меъморӣ, ки ба юнониҳо маълум набуд, ба римиҳо имконият фароҳам овард,…
Муфассалтар » -
Шаҳрсозӣ дар Рим
Ба вуҷуд омадани империя, ки ба устуворшавии ҷомеаи ғуломдории дар ҳавзаи Баҳри Миёназамин баъда аз ҷанги граждании пурҷӯшу хуруш дар асри I то милод таконе дод ба рушди шаҳрсозии антиқӣ дар империяи Рим. Асрҳои аввалини милодӣ сохтори устувори иҷтимоӣ ва иқтисодии маълуми империя хос мебошад. Ваҳдати дуру дарози дохилӣ, ҷангҳои…
Муфассалтар » -
Забоншиноси ва адабиёт дар Рими Кадим
Илми забоншиносӣ дар рим Забоншиносӣ дар Рими Қадим то миёнаҳои асри II то милод бо омӯзиши асосҳои маданияти хаттӣ маҳдуд гардида буд. Баъдтар омӯзиши забони юнонӣ, адабиёт, поэтика ва риторикаи юнонӣ суръат касб мекунад. Дар ин давра олимони зиёди филолог дар рим ба фаъолият оғоз мекунанд: Варрон ҳамчун муаллифи рисолаҳои…
Муфассалтар » -
Илми биология, химия математика ва ситорашиноси дар Рими Кадим
Илми биология дар Рими қадим асосан дар асри III то милод тавлид гардида ва то асри III милодӣ рушд кардааст. Римиҳо дар биология пеш аз ҳама дар заминаи соҳаҳои кишоварзӣ ва тиб аҳамият медоданд. Соли 150 то милод асари арбоби калони давлатӣ ва шоир Марк Портсий Катон (2334 – 139…
Муфассалтар » -
Рушди сохаи тандурусти ва илми тиб дар Рими Кадим
ТИБ ДАР ЗАМОНИ ШОҲӢ. Мувофиқи анъанаҳо, ки ба он Марк Теренсий Варрон (М.Т.Varron, 116 – 26 то милод) гузоштааст, ки замони бунёдгузории шаҳри Рим дар соли 753 то милод ҳисобида мешавад. Ҳамчун шаҳр-давлат рим дарсоли VI то милод ба миён меояд. Анъанаҳо ҳафт шоҳро дар хотир доранд, ки се нафари…
Муфассалтар » -
Илми таърих дар Рим
Оғози илми таърих дар Рим асри III то милод ҳисобида мешвад. Дар ин марҳала асарҳои бо тезӣ дар олами антиқа пайдо ва бо тезӣ машҳуршудаи таърихи шахси юнонии зодаи Ситсилия Филин дар бораи Ҷанги Пунӣ мебошад. Ҳамчун ҷавоб ба ин рисола аз тарафи римиҳо бо забони юнонӣ асаре таълиф менамоянд,…
Муфассалтар » -
Осори Тит Ливий, Корнелий Татсит Ва Светоний Транквилл
Симоҳои таърихнигории ҷумҳурии Рим. Осори Тит Ливий, Корнелий Татсит Ва Светоний Транквилл Воқеаҳои пурҷӯшу хуруши охирҳои Ҷумҳурӣ- оғози Империя ба рушди таърихнигорӣ мусоидат намуда, бо ҳамин як қатор таърихнигорон ва биограф (ёддоштнавис)-ҳои мушҳурро ба майдони эҷодиёт овард. Дар байни онҳо чунин бузургон, ба монанди аз лотин – Помпей Трог (муаллифи…
Муфассалтар » -
Макоми илм дар низоми арзишхои Рими Кадим
Мазмунан ва усулан мақоми илм дар низоми арзишҳои Рими Қадим чунин ифода ёфтааст: Фаҳмиши имрӯзаи илм дар асри ХVII ба миён омада буд. Римиҳо барои ифодаи ин мафҳуми “art”(санъат)-ро истифода мебурданд, ки ҳамрадифи “техно”)-и юнонӣ буд. Ин мафҳумҳо илм ва санъатро дар маънии ба даст овардани маҳорат муттаҳид карда буданд.…
Муфассалтар » -
Фалсафаи Рим
Бо оғозёбии садсолаи III то милод дар ҳавзаи баҳри Миёназамин таъсири Рим беандоза афзоиш меёбад, ки он ҷумҳурии шаҳрӣ ба империяи абарқудрат мубаддал мешавад. Дар асри II то милод аллакай қисми зиёди ҷаҳонро аз они худ мекунад. Ба зери таъсири иқтисодӣ ва сиёси он шаҳрҳои дар Юнони қитъавӣ (континенталӣ) воқеъбуда…
Муфассалтар » -
Хат, мактаб, маориф, фалсафа ва дини РИМ
Маданияти Рими Қадим Хат, мактаб, маориф, фалсафа ва дини РИМ Хати Рим. Дар Рими қадим хат (алифбо) дар баробари баъди зиёда аз ним асри бунёди шаҳри Рим ва оғози давраи шоҳӣ, яъне аз асри VII то милод арзи ҳастӣ кардааст. Дар вақташ юнониҳо ин алифборо юнониҳо аз финикиҳо қабул карда,…
Муфассалтар » -
Сабабхои бархамхурии империяи ғарбии Рим
Шикасти Рим ба муосирон таассуроти чуқур бахшид. Бутпарастон (аз он ҷумла таърихнигор Зосим) сабабгори фоҷеае, ки ба сари Империя омада буд, дар он мебинад, ки худоҳои падариро ба хотири фаромӯшӣ додаанд. Ақидаҳои онҳоро муаллифони масеҳӣ (Августин, Орозий) рад карда, иброз доштанд, ки Рим барои гуноҳҳои пешини худ ҷазо гирифтааст. Дар…
Муфассалтар » -
Империяи ғарбии Римро бархам задани Варвархо
Баъд аз вафоти Феодосий федератҳои вестготӣ бо сардории Аларихи I шӯриш бардоштанд. Онҳо шаҳру деҳотро дар нимҷазираи Балкан шаҳру деҳотро заӣт ва талаю тороҷ карданд. соли 397 ҳукумати Рими Шарқӣ бо Аларихи I бо шарти ба ӯ пардохт кардани пул ва додани мансаб дар маъмурияти империя ба бастани сулҳ муваффақ…
Муфассалтар » -
Ба ду кисмат таксимшавии империяи Рим
Дар ҳаракатҳои иҷтимоие, ки давраи ғуломдориро дар ҳавзаи баҳри Миёназамин нобуд сохт, нерӯҳои дохилӣ ва хориҷӣ ширкат варзиданд. Дар дохили империяи Рим барандаи тамоили нав – феодалӣ, аз як тараф, соҳибони мулкҳои намуди наве буданд, ки бо роҳи феодалӣ мерафтанд ва одамоони мансабдори шаҳрвандӣ ва ҳарбии дар хизмати онҳо буда,…
Муфассалтар » -
Вазъи муносибатхои ичтимоию иктисоди дар Империяи Рим дар асрхои 4 — 5
Рӯ ба таназзул ниҳодани ҷомеаи қадим дар Империяи Рими бевақта дар барҳам хӯрдани низоми полисии моликият ба замин ва таҳким ёфтани моликияти хусусӣ, дар заифшавии алоқаҳо дар байни шаҳрванд (гражданин) ва полис зуҳур ёфт. Таназзул ёфтани шаҳрҳо ба ҷудошавии иҷтимоию иқтисодии миндорони шаҳрӣ алоқаманд буд. Қисмати болоии куриалҳо дар шаҳр…
Муфассалтар » -
Хукмронии Константини Бузург
Империяи Рим ва вазъи Калисои Масеҳӣ Дар соли 305 баъди 20 соли ҳукмронӣ кардан Диоклетиан ихтиёрӣ аз тоҷу тахти императорӣ даст кашида, ҳамҳокими худ Максимианро низ маҷбур кард, ки аз тоҷу тахт даст кашад. Сезарҳо Августҳо мешаванд ва Сезарҳои нав – лашкаркаш Валерий Север (дар ғарб) ва додарзодаи Валерия -Максимин…
Муфассалтар » -
Пешгузаштагони Диоклетиан ва Константин
Он чиҳое, ки дар боло гуфта шуданд, маънии он далелеро надорад, ки пешгузаштагони ин императорони ислоҳотчии асри III Диоклетиан ва Константин, ки баҳри барҳам додани зуҳуроти буҳронии замони худ мубориза бурда буданд, инкор карда шавад. Дар ин замина нисбат ба императорони дигар хизмати императорон Галлиен, Аврелий ва Проб арзандатар мебошад.…
Муфассалтар » -
Пайдоиши дини масехи
Империяи Рим ва калисои Масеҳӣ дар асрхои 1-3. Масъалаи пайдоиши масеҳият дар илм яке аз масъалаҳои мураккаб мебошад. Мушкил аст фаҳмонда шавад, ки эътиқодҳои динии одамоне, ки садсолахо қабл аз ин зиндагӣ кардаанд, чӣ тавр ва барои чӣ иваз шудаанд Барои ҳамин боиси ҳайроншавӣ нест, ки масъалаи пайдоиши масеҳият дар…
Муфассалтар » -
Хукмронии сулолаи Северхо (солхои 193 – 235)
Заминаҳо ва моҳияти умумии бӯҳрони асри 3 Баъд аз вафоти Коммода Публий Гелвий Партинакс – сенатор ва арбоби намоёни ҳарбии замони ҳукмронии Марк Аврелий, император эълон карда мешавад. Ӯ инсони қобилиятноку қавиирода буд, вале кушиши гирифтани пеши роҳи преторианҳо, ки дар аҳди Коммода одат карда буданд, иродаи худро ба гардани…
Муфассалтар » -
Иктисодиёт ва муносибатхои ичтимои дар Импперияи Рим дар асрхои I — II
Дар асрҳои I – II империяи Рим давраи баландтарини нашъунамо ва васеъшавии худро аз сар мегузаронид: ҳокаимияти Рим (imperium Romanum) дар Аврупои Ғарбӣ ва Ҷанубӣ ва Африқои Шимолӣ паҳн гардида буд. Ин вақт дар тамоми ин фазои бузург — аз соҳилҳои холии Шимолии Шотландия то қумистони Саҳрои Кабир дар ҷануб…
Муфассалтар » -
Хукмронии Марк Аврелий ва писари у Коммод.
Оғози бӯҳрони империяи рим Соли 138 дар зарфи камтар аз ним соли вафоташ Андриан Тит Аврелий Антонинро, ки бештар бо номи Антонина Пия маълум аст, писар хонда ва меросхӯри худ таъйин кард, ба он шарте, ки ӯ дар навбати худ Марк Анния Вера (императори оянда Марк Аврелий) ва Лутсия Вера)-ро…
Муфассалтар » -
Хукмронии императорон Траян ва Адриан. Ташаккул ёфтани низоми бюрократии империя
Сенаторҳои Рим аз ба қатл расонида шудани Доминитсий истифода бурданд, то ки ба тахт одамеро аз байни худ шинонанд. Ин одам шахси пиронсол сенатор Коксей Нерва буд. Вале ҳукмронии ӯ на онқадар тул кашид (солҳои 96 – 98), вале Нерва фурсат ёфт, ки ду кори муҳимро ба ҷо биёрад. Якум,…
Муфассалтар » -
Пурзуршавии хокимияти император дар ахди Флавийхо
Баъди ҷанги начандон дуру дарози шаҳрвандӣ (солҳои 68 – 69), ки дар рафти он якчанд ҳокими ноӯҳдабаро (Галба, Отон, Вителий) иваз шуда, ба тахту тоҷро сулолаи нав – Флавияи ба таври боэътимод ишғол нумуд. Империяи якум аз хонадони Флавияҳо Тит Флавий Веспасиан (солҳои 69 – 70) баромади ашрофӣ надошта, аз…
Муфассалтар » -
Империяи Рим дар ахди Тиберий
Ҷойгири Август Тиберий (солҳои 14 – 37) мешавад, ки мавсуф писари завҷаи Август Ливия аз никоҳи аввал бо Клавдий Нерон буд. Аз афти кор ӯ барои принсепс меросхури муроди дил набуд, вале марги барвақтаи ҳамаи довталабонро ба тахту тоҷ – ҷияни Август Марселла, дӯсти ӯ Агрипп, писарони Агрипп ва Юлия…
Муфассалтар » -
Диктатураи Сезар (солхои 48 – 44 то милод)
Дар тҳокимияти худ Сезар ба Сулла пайравӣ кард: баъди Фарсал ӯ ба мӯҳлати номуайян диктатор эълон карда шуд, баъди Мунда бошад, — диктатори абадӣ (dictator perpetuus) эълон карда мешавад. Ғайр аз ин, соли 48 то милод Сезар ба таври доимӣ вазифаи консулиро иҷро карда меомад, ҳокимияти якумраи трибунро мегирад, сензор…
Муфассалтар » -
Триумвирати якум (соли 60 то милод) ва консулгарии Сезар (соли 59 то милод)
Муваффақияти аълодараҷаи сиёсии Сисерон дар соли 63то милод дар як вақт ҳам қонунидошт ва ҳам тасодуфӣ буд. Қонуният аз ҳамон сабаб дошт, ки Сисерон дар баробари Красс, Помпей, Сезар, Катаном ба он насли сиёсатмадорон ва арбобони Ҷумҳурии Рим тааллуқ дошт, ки ба мавдони Ҷумҳурии дар солҳои 70 – 60 асри…
Муфассалтар » -
Шуриши Спартак (солхои 73-71 то милод)
Солҳои 80 золимонаю хунини асри I то милод барои римиҳо бо солҳои 70-уми пешазмилоди нисбатан орому осоиштаи ҳамин аср иваз шуд. Вале дар ин даҳсола низ барои Ҷумҳурӣ воқеаҳои муҳим рух доданд, ки яке аз онҳо шӯриши ғуломон дар зери роҳбарии Спартак мебошад. Маъдумоти мо дар бораи шӯриши машҳури антиқии…
Муфассалтар » -
Муборизаи Мария ва Сулла. Диктатураи Сулла(солхои 82 – 79 то милод)
Муборизаи Мария ва Сулла марҳалаи ҳудуди марҳалаи нав гардид дар рушди давлати Рим. Он бори нахуст ба ҷанги ҳшаҳрвандии ҳақиқӣ оварда расонида, дар он артиши сершумор истифода бурда шуд, ки дар Ҷумҳурӣ ба режими ҳокимияти шахсӣ оварда расонид ва дар натиҷаи ин одамони зиёд қурбон шуданд. Гай Мария (наздики солҳои…
Муфассалтар »