Фанни Фалсафа
Рефератхо ва лексияхои точики аз фанни Филасофия
-
Сарнавишти сулҳ. Ҳиссиёт ва воқеият
Бозтоби воқеаҳои глобалӣ, минтақавӣ ва баъзе протсесҳои диалектикӣ-идомаи мантиқии равандҳои геополитикӣ, ки дар ҷаҳон рух медиҳанд, ниёз ба таҳлил, муқоиса, мушоҳида, арзёбӣ ва хулосабарории дақиқро доранд. Аз нуқтаи назарияи конструктивизм «барои миллатсозӣ намудан дар ҷавҳари мардум нерўҳои хобрафтаро бедор намудан зарур аст. Дар самти мазкур таъмини баробарии шаҳрвандӣ ва гирд…
Муфассалтар » -
Санъат ва давраи нав
Аз он вақте, ки дар осмон офтоб фурўзон буда дар гирдаш сайёраҳо чарх мезананд, ҳеҷгоҳ дида нашудааст, ки дар ҳамаи замонҳо одамон дар хусуси тақдиру толеъ, хушбахтиву бадбахтӣ, озодиву ахлоқ, муҳаббат ва санъат барин падидаҳои умумиинсонӣ фикр накарда бошанд. Зеро, аз назари инсоншиносии файласуфи маъруф Кароматулло Олимов: “Ҷаҳони ботинии инсон…
Муфассалтар » -
ГУЗАРИШ БА ИҚТИСОДИЁТИ САБЗ
Дар тақдиру толеъи инсоният ҳеҷ гоҳ монанди имрўз барои рушд ва инкишоф додани сохтори тафаккуру тасаввур имконият фаро нарасида буд. Бо вуҷуди он ҳама комёбиҳои беназир, боз якқатор муаммоҳои иқтисоди, сиёси, ва экологи низ бани башарро ба ташвиш оварда, олимону сиёсатмадорони беҳтарин барои бартараф намудани он, идеяҳои рушдро пешниҳод намуда…
Муфассалтар » -
Адолати иҷтимоӣ аз назари Ҳамадонӣ
Идеяи адолат, маънавият, ахлоқ, маданият дар тамаддуни ҳар қавму миллат дар муносибат ба таърихи худ гуногун зуҳур намуда, ба чеҳраҳое, ки воқеияти таърихиро аз ягон ҷиҳат мушаххас медоранд, муайян мешавад. Фикр дар хусуси адолат, баробарӣ, бародарӣ, нобаробарӣ, беадолатӣ ва дигар мафҳумҳои умумиинсонӣ дар маддӣ назари пешқадамтарин шахсиятҳои умумиҷаҳонӣ қарор гирифта,…
Муфассалтар » -
Глобализатсия ва шаклҳои идоракунии олам
Мулоҳизаҳои муосир, ки ба раванди муносибатҳои ҷаҳонӣ аз нуқтаи назари амрикомарказӣ ва махсусияти он сарчашма мегиранд, такя ба ғояҳо ва тарҳҳои тотаҷрибавӣ ва махфидории ҳолати объективӣ мекунанд, ки ҳокимияти умумиҷаҳонии барои глобалистон (глобократия) лозимаро пешбинӣ менамояд. Глобализатсия ё худ раванди ҷаҳонишавӣ, ки асосҳои идеологии онро ғояҳои неолиберализм, сотсиал-дарвинизм, неокнсерватизми амрикоӣ,…
Муфассалтар » -
Проблемахои умумибашари ва роххои халли онхо
Дар фалсафаи ичтимои чои муайянро проблемахои умумибашари (ё глобали) ишгол мекунанд. Проблемахои умумибашари барои он номида мешавад, ки халли онхо ба ин ё он мамлакат ё давлати алохида вобаста нест. Ингуна проблемахоро бо кувваи хамаи мамлакату халкхо ё аксарияти давлатхо хал намудан мумкин аст. Дар замони хозира дар чахон чунин…
Муфассалтар » -
Прогрессии ҷамъиятии замони ҳозира ва хусусиятҳои асосии он
Аҳамияти ин мавзуъ барои фалсафаи иҷтимоии ҳозира хеле бузург аст. Дар пеши аҳли ҷамъият саволе ба миён мояд, оянда ба одамон чиро ато мекунад, ҷамъияти инсонӣ ба куҷо меравад? Маънои пешрафти одамон дар чист? Маънои пешрафти одамон чист? Ва ғайра, яъне маънои пешрафти ҳаёти одамонро чӣ гуна фаҳмидан мумкин аст.…
Муфассалтар » -
Пешгуихои ичтимои ва масоили
Накша: Пешгуикунӣ чист7 Меъёр ва навъҳои пешгўикунӣ. Инқилоби илмӣ – техникӣ ва оқибатҳои он. Масоили мубрами муосир ва роххои халли онхо. Айёниятҳо: Маводи сайёри №Пешгўи – дониш дар бораи оянда, яъне дониш дар бораи он аст, ки хануз дар вокеият вучуд надорад, танхо дар шакли заминахои имконпазири зехнию айнии чараёни инкишоф:…
Муфассалтар » -
Арзиш ва аксиология
Нақша: Арзиш ва аксиология. Навҳои арзиш. Манфиат ва талабот. Навъҳои талабот. Айёниятҳо: Маводи сайёри №Мафхуми арзиш дар фалсафа барои ифодаи тамоми шаклхои мавчудоти ходисахои олам, ки фаъолияти инсону муносибати вай дохиланд ба сифати «мавзуи арзиш» ё «максади муносибатхои арзиш», карор гирифта, макеи фоидаву, зарар, некию бади, ростию дуруг, зебоию безеби,…
Муфассалтар » -
Шахсият ва ҷамъият
Чамъияти инсонӣ аз одамоне иборат аст, ки дар ҷамъият зиндагӣ мекунанд ва талаботи гуногуни худро қонеъ мегардонанд. Вале ин оё чунин маъно дорад, ки дар байни ҷамъият ва шахсият алоқаи узвӣ набошад? Оё ин чунин маъно дорад, ки ҷамъият аз маҷмуи механики шахсони алоҳида иборат аст? Ҳеҷ гоҳ не. Файласуфи…
Муфассалтар » -
Роли шахс дар таърих
Инак, мо дидем, ки дар таърих роли асосиро оммаи халқ мебозидааст. Вале аз ин ё он чунин хулоса баровардан мумкин аст, ки фалсафаи иҷтимоӣ роли шахсро дар таърих, таъсири вайро ба рафти воқеаҳои таърих инкор мекарда бошад? Ҳеҷ гоҳ не. Фалсафаи иҷтимоӣ баръакс роли ҳалкунанда доштани оммаи халқро дар таърих…
Муфассалтар » -
Танқиди ақидаҳои идеалистӣ
Дар атрофии ин масъалаҳо кайҳо боз муборизаи шадиди идеологӣ давом дорад. Аксарияти таърихшиносон, философҳо ва сотсиологҳои пеш аз Маркс ва Энгелс, ки ҳодисаҳои ҷамъиятиро ба тарзи идеалистӣ мефаҳмиданд, чунин мепиндоштанд, ки таърихро оммаи халқ не, балки шахсони алоҳида – шоҳон, сарлашкарон, қонунгузороне меофаранд, ки тамоми воқеаҳои муҳими таърих ба онҳо…
Муфассалтар » -
Илм шакли шуур ва ҳодисаи ҷамъиятӣ
Илм пеш аз ҳама мафҳуми фалсафӣ мебошад, ҳамчун чизи «нақд» вуҷуд надорад. Дар шуур ва эҳсосот инъикос карда мешавад. Илм маҷмуи донишҳоест, ки дорои ҷаҳонбинии муайян буда, аз ҷиҳати мантиқӣ ва назариявӣ ба система дароварда шудаанд. Яъне системаи донишҳо дар бора иолам, дар бораи табиат, ҷамъият ва тафаккури инсон, яъне…
Муфассалтар » -
Мафҳум ва типҳои тамаддун
Мафҳуми тамаддун (аз лотинӣ – гражданӣ, ҷамъиятӣ, давлатӣ) маънои умумияти иҷтимоӣ – маданиро дорад, ки дар вақти муайяни таърихӣ ба вуҷуд меояд. Ин умумият хусусияту аломатҳои зерин дорад: маданияти анъанавӣ, зебоӣ, муҳити зист ва соҳаи иқтисодию маънавӣ. Тамаддун чунин дараҷаи тараққиёти ҷамъиятӣ мебошад, ки дар он тақсимоти ҷамъиятии меҳнат, мубодила,…
Муфассалтар » -
Мафҳуми маданият.Маданияти моддӣ ва маънавӣ
Моҳияти луғатии маданият аз арабӣ – мадина мебошад, ки маънояш шаҳрнишин шудан, ба ахлоқу одоби шаҳриён одат карданро мефаҳмонад. Аз лотинӣ бошад – култиватсияи замин, кор кардани замин, кор кардани чизе, падидае ва ғайра. Мафҳуми маданият одатан дар вақти муқоиса бо табиат истеъмол карда шуда, ҳамаи он чизҳои моддӣ ва…
Муфассалтар » -
Низоми ичтимоӣ ва сиёсии чамъият
Нақша: Низоми иҷтимоӣ ва сиёсии чамъият. Унсурҳои низоми сиёсӣ ва ичтимоии чамъият. Иттиҳодияҳои умумии ҳаётгузаронии одамон. Айёниятҳо: Маводи сайёри № Чамъият низоми том ва мураккаб аст. Он аз зерсистемаҳои гуногун: ҳаёти ичтимоӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ ва сиёсӣ таркиб ёфтааст. Хар як зерсистема дар навбати худ метавонад як низоми том шавад. Чунки онҳо низ аз унсурҳои…
Муфассалтар » -
Чамъият низоми худинкишофёбанда
Нақша: 1.Чамъият ҳамчун низоми том. Истеҳсолоти неъматҳои моддӣ асоси ҳастии чамъият. Тарзи истеҳсолоти чпамъиятӣ ва ду тарафи он. Диалектикаи қувваҳои истеҳсолкунанда ва муносибатҳои истеҳсолӣ. Айёниятҳо: Маводи сайёри №1.Тараққиёт пешрафт ва хастии чамъият бо истехсолот вобастаги доад. Истехсолот тавассути фаъолияти одамон сурат мегирад аз ин ру маълум мегардад, ки бо баробари пайдо шудани…
Муфассалтар » -
Табиат ва чомеъа дар фаҳмиши фалсафӣ
Табиат дорои ду маънӣ аст: васеъ ва махдуд. Ба маънои васеаш табиат ин олами моддии моро ихотакарда: замин, низоми офтоб, кахкашон ва гайра мебошад. Ба маънои дуюмаш вай факат мачмуи низомхои моддии табиати зиндаю гайризинда мебошад. Он шарти зарурии пайдоиш, мавчудият ва инкишофи чомеаи башари ба хисоб меравад. Чунин кисми табиатро мухити…
Муфассалтар » -
Методхои дониш ва пешрафти технологияи чомеъа
Мо дар олами қобили пешбинӣ ва пешгӯӣ умр ба сар мебарем. Тафаккур ҳам дар соҳаи эмпирӣ ва ҳам дар соҳаи назариявӣ қувваи пешгӯӣ кардани воқеаҳоро дорост. Вале пешгӯӣ дар ҷое имконпазир аст, ки дар он ҷо тартибот, мантиқи объективии пайбурдаи субъекти пешгӯӣ муқарар бошад. Таҳлили масъалаи пешбинӣ баррасии масъалаҳои зеринро…
Муфассалтар » -
Фарзия ва роли он дар инкишофи дониши илмӣ.
Ба фикри М. Планк ягон назарияи илми дар шакли комилан тайёр пайдо нашудааст, чунонки Афина Паллада аз сари Зевс ба дунё омадааст: назария аввал дар шакли фарзия ҳам яку якбора пайдо нашуда, аз давраҳои муайяни ташаккул мегузарад. Вақтҳои аввал ин гумони пешакӣ, тахминест, ки аз мушоҳидаи ҳодисаҳои нав бармеояд. Ин ҳоло ба маънои томи сухан фарзия…
Муфассалтар » -
Методхои эмпирикӣ ва назариявии дониш
Дар илм зинаҳои эмпирӣ ва назариявии тадқиқотро аз ҳам фарқ мекунанд. Ин фарқият ба якхела набудани, якум, тарзҳои (усулҳои) худи фаъолияти маърифатӣ ва дуюм, ба харакгери натиҷаҳои илми ҳосилшаванда асос меёбад. Тадқиқоти эмпирӣ муайян кардани програмаи тадқиқотӣ ташкили мушоҳида, таҷриба, тасвири (сабти) маълумоти аз мушоҳидаю таҷриба ҳосилшуда, таснифу ҷамъбасти ибтидоии…
Муфассалтар » -
Субъект ва объекти маъорифат
Субъекти маърифат на танхо инсон, инсонхои алохида, балки дар мачмуъ тамоми чамъият аст. Ба таври дигар ба вучудоварандаи дониш хикмат тамоми инсоният аст. Хамаи халкхо арзиш, акида ва маъёрхои ахлокии худро дорад, ки инъикосгари фарханги хамон хамон халк аст. Онхо субъекти донишро ташкил медихад. Масалан, бо гузашти карнхо шахсони алохида, ки…
Муфассалтар » -
Мафҳуми маърифат
Мафҳуми маърифат. Маърифат (дониш) – махсул ва натичаи фаъолияти маърифати инсон, ки аз фарогирии маънави ва тасвири идеалии олам дар тафаккур иборат аст. Махз бо ёрии олотхои забони (мафхум, мухокима (хукм) хулосабарори аломат, рамз). Дониш сабт шуда, аз насл ба насл накл мешавад, собит мемонад ва асоси фаъолияти амали мегардад. Дар таърихи фалсафаи…
Муфассалтар » -
Одам дар маҷрои таърих
Фаҳмиши мушаххасу таърихии шахс. Дар ҷараёни таърих муносибатҳои мутақобили одам ва ҷамъият хеле тағйир ёфтанд. Дар баробари ҳамин мазмуну мундариҷа ва худи шахс ҳам дигар шуд. Агар давраҳои мухталифи таърихро аз мадди назар гузаронем, хелҳои сершумори шахсиятро мебинем, ки ба шаклҳои муайяни маданияту ҷаҳонбинӣ хосанд: антиқӣ, асрҳои миёна, замони Таҷаддуд, замони…
Муфассалтар » -
Идеяҳои К.Э. Циолковский, В.И. Вернадский ва А.Л. Чижевский
Идеяҳои онҳо, ки аз ҷониби илми имрӯза тадриҷан эътироф мешаванд, ҳамин буд, ки чор тарафи моро маҷрои энергияи кайҳонӣ иҳота кардаасту он масофаи азимро тай карда, аз ситораҳо, аз сайёраҳою Офтоб ба Замин мерасад. Ба ақидаи Чижевский, энергияи офтоб офаридгари ягонаи ҳамаи зинаҳои поёнию олии шаклу сохт ва амали мавҷудоти…
Муфассалтар » -
Мафуми инсон. Пайдоиш ва ташаккули он
Яке аз ҳакимони қадим гуфтааст: барои инсон аз худи инсон дида объекти шавқовартаре нест. Д. Дидро одамро сарвати олитарин, ягона офарандаи ҳамаи комъёбиҳои маданияти рӯи замин, маркази оқилонаи коинот, ҳамон нуқтае медонист, ки ҳама чиз аз он барояд ва ҳама чиз ба вай баргардад. Пас одам чист? Ба назари аввал ин савол оддӣ…
Муфассалтар » -
Категорияҳои ҷуфт
Сабаб ва натиҷа. Дар олами моддӣ ҳодисаҳо ва зуҳуроти бесабаб вуҷуд надоранд, баръакс, ҳар як ҳодисаи хурдтарин ҳам сабаби худро дорад. Сабаб – ҳодисаест (чизест), ки натиҷаро ба вуҷуд меорад. Ҳар як падида сарчашмаҳои падидаҳои дигар аст ва ҳар як падида натиҷаи муацянеро ба амал меоварад. Сабаб ва натиҷа дар инкишофи…
Муфассалтар » -
Категорияҳои тоқ. Том ва ҷузъ
Фард, махсус, кулл. Фард, махсус ва кулл категорияҳои фалсафиеанд, ки зинаҳои маърифати олами моддӣ мебошанд. Дар олам чизҳо беҳад гуногунанд, вале инкишофашон якхела аст. Дар вуҷуди фард бисёр хусусиятҳои нотакрор ба назар мерасид. Табиат беист чизҳои фардии нотакрор меофарид. Фард мақулаест, ки хусусияти хоси нотакрори ҷисмро, ки фақат ба худаш…
Муфассалтар » -
Қонуни инкори инкор
Дар асоси ин қонун ҳаракату инкишофи предметҳои олам вобаста ба гузашта, ҳозира ва ояндаи онҳо ба амал меояд. Барои мисол, предмет дар вақти тараққиёташ на ҳамаи моҳияту хусусияти пештараашро гум мекунад. Вай фақат тарафҳои куҳнаву беманфиаташро партофта, тарафҳои наву мусбат илова намуда, ба предмети нави пешқадамтар мубаддал мегардад. Ин протсесс…
Муфассалтар » -
Қонуни ягонагӣ ва муборизаи зидҳо
Ин қонунро одатан мағз ва ядрои диалектика меноманд. Дар асоси ин қонун сарчашмаи ҳаракат, инкишофу тараққиёт тадқиқ карда мешавад. Сарчашмаи он бошад, боҳамзидҳо, тарафҳои боҳамзидди чизҳо ва ҳодисаҳои олами моддӣ мебошанд. Ба ду чиз тақсим шудани чизи ягона ва муборизаи онҳо. Аз ин ҷо моҳияти фалсафии ин қонун он аст,…
Муфассалтар »