Год: 2017
-
Ҷалолиддини Румӣ. Эҷодиёти Руми(Балхи)
Ҷалолиддини Румӣ Нардбони осмон аст ин калом, Ҳар ки з-ин дар меравад ояд ба бом. Не ба боми чарх, к-у аҳзар бувад, Бол ба Боме, к-аз фалак бартар бувад. Шод бош, эй Балху эй фарзанди Балх, Эй меҳин фарзанди бемонанди Балх. Шод бош, эй Куния, эй хоки ишқ, К-аз ту…
Муфассалтар » -
Маданияти халқи тоҷик дар асрҳои XIX ва авали асри XX
Халқи тоҷик дар асри XIXибтидои асри XX дар давлатҳои аморати Бухоро, хонигариҳои Қўқанд ва Хева зиндаги мекарданд. Дар сарзамини ҳозираи Тоҷикистон бекигарию шоҳигариҳо мавҷуд буданд, киҳар яки онҳо то метавонистанд соҳибистиқлолии худро нигоҳ медоштанд. Дар солҳои 1864-1895 Осиёи Марказиро Руссия забт карда, дар сарзамин ишғолкарда вилояти ( губернияи) Туркистонро ташкил…
Муфассалтар » -
Вазъи фарҳанг дар асрҳои XVI XVIII
Вазъи фарҳанг дар асрҳои XVI XVIII Дар охири асри XV ибтидои асри XVI қабилаҳои бодиянишини туркӣ бо роҳбарии Муҳаммади Шайбонӣ давлатҳои парокандаи Темуриёнро шикаст дода, ҳокимияти сиёсии худро дар Мовароунаҳру Хуросон ташкил намуданд, ки дар таърих бо номи сулолаи Шайбонио (1490-1599) маълуманд. Давлати Шайбониҳоро қабилаи дигари туркӣ Ҷониҳо шикаст додан…
Муфассалтар » -
Ҳаёти фарҳангии халқи тоҷик дар асрҳои XIV – XV
Дар таърихи халқи тоҷик ибтидои асри XIV давраи парокандагии феодалӣ буда, дар чоряки охири ин аср ташкилёбии давлати мутамарказноки Амир Темур ба амал омад. Дар асри XV агарчанденизоъҳои темуриён ба афзудани парокандагии феодалӣ оварда блошад ҳам, фарҳанги халқи тоҷик инкишоф ёфт.Зеро ин халқ соҳиби анъанаҳои бои фарҳангӣ буд, ки он…
Муфассалтар » -
Маданияти тоҷикон дар аҳди Сомониён
1.Ба вуҷуд омадани давлати мутамаркази Сомониён. 2.Марказҳои фарҳангии давраи Сомониён. Озод шудан аз зулми Хилофати Араб, ташкили давлати соҳибихтиёр, муртамарназолии идораи давлат , робитаҳои васеъи иқтисодӣ ва мадани бо мардуми кишвархои ҳамзабони Шарқ ва дигар омилҳо на танҳо барои инкишофи ҳарҷонибаи иқтисодиёт, балки барои пешрафти маданияти Осиёи Миёна мусоидат намуданд.…
Муфассалтар » -
Анъанаҳои миллии мардуми эронинажод дар асрҳои III-VII.
Хаёти маънавии мардуми эронинажоди асрҳои III-VII дар натиҷаи пешрафти иқтисодӣ ва истифодабарии мероси гузаштагон натанҳо тараққӣ кард. Балки такомул ёфта ба зинаҳои баланд расид. Инкишофи ҳаёти иқтисодию маънавӣ ба пешравии анъанахои миллии халқҳои эролнинажод таъсири калон расонида, онҳоро мукаммалбой ва пуршукўҳ кард. Яке аз ин гунна анъанаҳо таснифот ё худ…
Муфассалтар » -
«Авесто» — сарчашмаи таърихии халки точик
Авесто — китоби мукаддаси зардуштия, ёдгории кадимаи халкдои эронинажод мебошад. Ин китоб, ки аз мачмуи матндои пайравони сини зардуштй иборат аст, мухимтарин маъхаз оид ба таърихй кадимтарини Осиёи Миёна мебошад. Мувофики акоиди баъзе мухахикон, анъанахои зардуштия «Авесто» дар нимаи 1-уми хазорхои 1-ми то мелод дар худуди Осиёи Миёна мураттаб шудааст.…
Муфассалтар » -
Маданияти элинистии Юнони қадим
Маданияти элинистии Юнони қадим Давраи нав дар таърихи маданияти Юнон-ин дар Юнон хукмрон шудани македонихо ва ба Шарк; лашкар кашидани Искандари Македонй-писари Филиппи II мебошад. Дар натичаи лашкаркашиаш ба Шарк Искандар давлати бузургеро бунёд кард, ки масохдти он аз Дунай то Хднд аз Миср то Осиёк Миёнаро дар бар мегирифт.…
Муфассалтар » -
Маданият Критӣ – Микенӣ. Маданияти давраи архаистӣ ва классикии юнонихо
Маданият критӣ – микенӣ. Мафхуми «античный» ё атака аз калимаи лотинии «апйшз» гирифта шуда, маънояш «кадим» мебошад. Арзишхои мадании давлатхои мутакаддим дар ташак-кулёбии маданиятхои минбаъди халкдои Европой: дар адабиёт, санъат, фалсафа, дин ва чахонбинихои сиёсию хукукй таъсири калон гузоштааст. Яке аз чунин арзишхо ин тамаддуни кадимаи Юнонй ба хисоб меравад,…
Муфассалтар » -
Маданияти Хинди қадим
Маданияти Хинди қадим Хидустон маданияти бои кадима дорад. Дар ин сарзамин инсон дар асри санг ба вучуд омадааст. Такркбан дар дазораи Ш-П дар ин чо маданияти Хараппи амал мекард. Дар нимаи 2-ми ҳазораи II ба Хиндустон халкҳои ориёй омада, асосан дар Панчоб ва соҳилҳои руди Ганг чойгир шуданд. Онҳо ба…
Муфассалтар » -
Маданияти Мисри Қадим
Маданияти Мисри Қадим Мисри кадимро гахвораи тамаддуни чахонй меноманд. Миср дар поёноби дарёи Нил чойгир шудааст. Дар он дар аади кадим асосан кабилахои соми, барбархо ва кушитхо зиндагй мекарданд. Аз мачмуи онхо дар аввалхои хазораи 4-и то мелод халки Миср ба вучуд омад. Х,аёти мукими дар Миср дар хамин давра…
Муфассалтар » -
Масъалаи робитаи Шарқу Ғарб
Халкхои эронинажод чй дар авди кадим ва чй дар асрхои миёна дорой маданияти баланди маънавй буда, чароги илму фар-хангро хамеша фурузон нигох медоштанд. Инро бисер халкхои чахон эътироф карда борхо дар ин бора ишорахо намудаанд. Хуввияти фархангй пеш аз хама тачлили хусусиятхои миллй ё кавмй (нажоди) мебошад, ки он ду…
Муфассалтар » -
Пайдоиш ва инкишофи дини ислом ва ҷорӣ шудани тамаддуни исломӣ дар сарзамини Арабу Аҷам
Дини ислом баробари дини яҳудиву масеҳият яке аз динҳои чаҳонӣ ба шумор меравад, ки дар ҷараёниташаккулу таҳаввулаш қариб тамоми мароҳили мазкурро тй намуда, аз як кеши қабилаҳои бодиянишин то ба дини ваҳдонияти илоҳӣ сабзида расид. Воқеан дар тамоми нимҷазираи Арабистон қабл аз ислом дини ягона вуҷуд надоштва ҳар ҷамоа ё…
Муфассалтар » -
Мақоми дин ва атеизму озодфикрӣ дар маданият
Чаҳонбинии динй тассавуроти хаёлии одамон нисбат ба ходисоти олам буда, бо ахкому акидахое асос ёфта, ки онхоро аз руи аклу мантик исбот кардан номумкин аст. Хусусияти асосии дин омузиши олам тавассути ба ду кисм таксим намудани он: 1.Ин дунёӣ 2.Он дунёӣ.Э ътикод ба худо,низоми расму оинҳо ва аҳкомҳо мебошад. Дин…
Муфассалтар » -
Маданият ва табиат
Табиат дорой ду маънй аст: васеъ ва махдуд. Ба маънии васеъаш табиат ин олами моддии моро иҳотакарда: Замин, низоми Офтоб, Каҳкашон ва ғайра. Бо маънии маҳдудаш вай фақат маҷмўи низомҳои моддй, табиати зиндаю гайризиндаест, ки шарти зарурии пайдоиши мавҷудият ва инкишофи ҷомеаи башарй ба ҳисоб меравад. Пайдоиши мафҳуми табиат таърихи…
Муфассалтар » -
Пайдоиши маданият: маданият ва меҳнат
Тасвирҳои мухталифи соҳаи маданият имконпазир буда ҳар касс вобаста ба мақсадҳои мушаххаси тадқиқот ба тарзи худ ифода менамояд, вале таърифи томи моҳияти маданият, ки дар ҳама ҷо маъмул шуда бошад, вуҷуд надорад, гарчанде дар баробари ҳамин маънои ин мафҳум фаҳмо менамояд.Мафҳуми «маданият» аз худи аввал ба кори «хуб» — на…
Муфассалтар » -
Маданият ва вазифаҳои маданиятшиносӣ
Маданият ва вазифаҳои маданиятшиносӣ Фарҳангшиносй яке аз илмҳои ҷомеавӣ шинохта шуда, дорои хусусиятҳои хоси фалсафии худ мебошад. Илми фарҳангшиносӣ системаи донишҳо дар бораи қонунҳои табиат ва ҷамъият буда, ҳамчунин соҳаи ҷудогонаи донишҳо мебошад. Аз ин лиҳоз маданият (фарҳанг) соҳаи ҷудогонаи дониш мебошад. Аз ин ҷо бар меояд, ки маданият (фарҳанг)…
Муфассалтар » -
Фарҳанги урупо дар асри 19
Дар асри XIX ташаккулёбии ҷомеаи саноатӣ ба амал меояд. Дар асри мазкур фабрикаи хонаводагиро, ки аз оилаи мулкдор, хизматгор ва деҳқонони крепосной, ё ки оилаи ҳунарманди шаҳрӣ, коргарони кироя ва хизматгор иборат буд, саноати бузург бо садҳо ва ҳазорҳо коргар дар як корхона иваз менамояд. Соҳаҳои металлургия, энергетика, мошинсозӣ, саноати…
Муфассалтар » -
Фарҳанги давраи эҳё ва замони нав
Давраи нав дар инкишофи фарҳангии Урупои ғарбӣ ва марказӣ унвони Эҳёро гирифт. Ин давра давраи гузариш аз фарҳанги асрҳои миёна ба фарҳанги Замони нав мебошад. Дар Италия вай дар асрҳои XIV— XVI ва дар мамлакатҳои дигар дар охири асрҳои XV—XVI ба вуҷуд омада буд. Дар ибтидо падидаҳои нав дар ҳаёти…
Муфассалтар » -
Фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ дар асрҳоимиёна
Ислом ҳамчун падидаи маънавӣ дар асри VII бавуҷуд омад. Анъанаҳои фарҳангии Шарқи исломии асрҳои миёна дар раванди таъсири мутақобилаи ислом ва фарҳанги кишварҳои аз тарафи мусулмонон фатҳгардида, азқабили: Шарқи наздик ва миёна, Африкаи шимолӣ ва Урупои ҷануби ғарбӣ бавуҷуд омад. Қисмати муҳими мероси фарҳангии форсҳо, суриёниҳо, мардуми осиёи миёна инчунин…
Муфассалтар » -
Фарҳанги асрҳои миёна
Одатан асрҳои миёнаро дар таърихи Урупо, ки аз аср V то асри XIV давом дошт, марҳилаи махсус меноманд. Ин марҳила аз замони империяи Рим соли 476 давом карда, бо оғози давраи Эҳё- охири асри XIV ба охир мерасад. Давраи асрҳои миёна дар навбати худ ба ду марҳила ҷудо мегардад: ибтидоӣ…
Муфассалтар » -
Фарҳанги олами атиқа
Мафҳуми «олами атиқа» аз тарафи гуманистони италиявӣ дар асри XV барои ифода намудани фарҳанги Юунон ва Рими қадим, ки кўшиши эҳё намудани онро мекарданд, ҷорӣ гардид. Фарҳанги атиқа асоси тамаддуни Урупо гардид. Худи фарҳанги атиқа бошад, дар навбати худ зери таъсири дастовардҳои фарҳангии тамаддунҳои нисбатан қадимтар ташаккул ёфта буд. Давраи…
Муфассалтар » -
Фарҳанги ибтидоӣ. Фарҳанги Мисри қадим ва Байнаннаҳрайн
Фарҳанги ҷомеаи ибтидоӣ аз нигоҳи замонӣ марҳилаи тўлониро фарогир мебошад ва шояд давраи аз ҳама камомўхтаи фарҳанги ҷаҳонӣ ба шумор равад. Фарҳанги ибтидоӣ ё архаистӣ зиёда аз 30 ҳазор сол умр дорад. Заминаи пайдоиш. Зери мафҳуми фарҳанги ибтидоӣ чун анъана фарҳанги архаистие фаҳмида мешавад, ки тавсифгари эътиқодот, анъана ва санъати мардуме,…
Муфассалтар » -
Проблемаи нигаҳдошти фарҳанги миллӣ
Гоҳе ба таври ошкор ва гоҳе пинҳонӣ ҳолатҳое ба амал меоянд, ки зери шиори демократикунонии фарҳанги ҷаҳонӣ, фарҳангҳои миллӣ аз анъана, аҳамият ва маънои худ, маҳрум мегарданд. Оё дар баробари фарҳангҳои пурқудрати Ғарб фарҳангҳои миллии мамлакатҳои Шарқ устуворӣ нишон дода метавонанд? Фарҳанг танҳо дар замоне устувор мемонад, ки соҳибони он…
Муфассалтар » -
Илм дар сохтори фарҳанг. Ҷаҳонишавӣ.ҷанбаҳои мусбӣ ва манфии масъала
Илм – ин падидаи бисёрҷабҳа ва мураккаби ҷамъиятӣ мебошад. Илм берун аз ҷамъият на пайдо мешавад ва на инкишоф меёбад. Ҳамчунин иҷтимоъ низ дар зинаи баланди инкишоф бе илм тасаввурнашаванда аст. Талаботи истеҳсолоти моддӣ ба инкишофи илм ва раванди тадқиқоти он таъсир мерасонанд. Дар навбати худ илм низ ба инкишофи…
Муфассалтар » -
Анъана ва навоварӣ. Дин дар сохтори фарҳанг
Ҳар як насл ба фарҳанг чизи наверо ворид месозад: ихтирооти илмию техникӣ, андешаҳои нави бадеӣ, урфу одат,расму русум, завқ, тарзи рафтор ва ғ. Пайдоиши чизи нав дар фарҳанг зарурӣ ва ногузир аст. Инкишофи фарҳанг дорои ду тамоюл мебошад- нигаҳдошти мероси гузашта ва сохтани чизи нав. Анъана- натиҷаи донишҳо, таҷрибаҳо, намуд…
Муфассалтар » -
Фарҳанг ва табиат. Фарҳанг ва этнос
Тафовут байни табиат ва фарҳанг-ин тафовут байни натиҷаи олами моддӣ ва ҳосили фаъолияти инсон мебошад. Қайди яктарафаи ин тафовут ба назарияи дуалистӣ оиди олам оварда мерасонад. Дар навбати худ ин ба тақсим намудани олам ба олами табиӣ ва ғайри табиӣ меанҷомад. Тафовут байни табиат ва фарҳанг дар натиҷаи инкишофи таърихӣ…
Муфассалтар » -
Фарҳанг. Мазмуни мафҳум.
Фарҳанг дар ҳаёти инсоният беш аз пеш мавқеи зиёдтареро ишғол менамояд. На танҳо фарҳанги дорои маънои васеъ — тамоми дастовардҳои башарият, балки он чизе, ки дар сатҳи шуури муқаррарӣ чун фарҳанг муаррифӣ гардидааст, монанди: маърифатнокӣ, маълумотнокӣ, покдилӣ, раҳмдилӣ ва ғ. Адами чунин сифатҳо, ё норасоии онҳо дар ҷомеа алакай эҳсос…
Муфассалтар » -
Меъёри хурок дар санъати сухангуён
Онҳое, ки ба санъати суханварӣ меҳру муҳаббат доранд, бояд меъёри хурдани хурокро қатъӣ риоя намоянд. Ба ҳеч кас пушида нест, ки хурдани ғизои барзиёд ва бемаврид зиён дорад, бахусус, ашхосе, ки ба илму маърифат таваҷҷуҳи бештаре дошта, барои ҳифзи сабақи лозима камар бастаанд. Хурок барои дарки маънӣ, бахотироварӣ, неруи босира…
Муфассалтар » -
Навъҳои сухан
Суханронӣ ҳануз дар Юнони қадим бештар ҷанбаи сиёсӣ, низомӣ, панд ва андарз, равиши доварӣ ва умури ҳунарӣ доштааст. Пас аз зуҳур ва густариши дини мубини ислом дар кишвари Шарқ ойини мубоҳиса кам- кам байни толибони улуми динӣ ривоҷ меёбад ва ҳама !. Баҳоим — ҳайвонот. аз он пайравӣ мекунанд ва…
Муфассалтар »